Moderne kunst en kunst met een ziel in Tussen Kunst en Kitsch

Uitzending zondag 14 januari 2024 om 21.30 uur op NPO 1

• Maker: onbekend

• Herkomst: Nederlands

• Datering: 1720- 1740

• Materiaal: palmhout 

• Afmetingen: mes 20, vork 16, houder 23 cm

De schoonvader van eigenaresse was antiquair in Zutphen, waar hij veel contacten had met landheren. Deze landheren hadden soms geld nodig voor onderhoud van hun landhuizen. Zo verkreeg hij dit bestekje dat hij besloot zelf te houden. 

Na de dood van haar schoonmoeder kreeg de eigenaresse dit bestekje. Ze heeft het boven de schoorsteen opgehangen aan een touwtje. Wie de poppetjes zijn die uit het hout zijn gesneden heeft ze zich tot nu toe nooit afgevraagd. 

Remco van Leeuwen: De kwaliteit van dit bestekje is hoog. De aanzet van de vork en het mes is gemonteerd met zilver. Het is niet gemerkt maar er staat wel een herkeuring (een dolfijntje) in uit de tweede helft van 19e eeuw. Het bestekje zelf is niet gemerkt. 

Het foedraal is van roggenhuid en is ook met zilver gemonteerd, zowel aan het uiteinde als aan de bovenrand. Vermoedelijk is het niet het originele foedraal, want het is te groot. De heften van het bestek moeten eigenlijk uitsteken bij het foedraal, mensen wilden daarmee pronken. 

De poppetjes symboliseren de Hoop met een anker en de Liefde, een moeder met kinderen.

Geloof, Hoop en Liefde waren geliefde thema's in 16e ™ 18e eeuw. 

Waarde: foudraal 750 euro en het bestek 5.800 euro

• Maker: Paul Wunderlich

• Herkomst: Duitsland (1984)

• Materiaal: brons + hout

• Gewicht: 10 kilo. De bronzen stukken zijn 20 cm hoog

Eigenaresse heeft het via haar vader gekregen. Die kreeg het weer van Reinhold Würth, een groot kunstkenner waar hij voor werkte. Toen hij 40 jaar in dienst was heeft hij dat schaakbord gekregen. Het stond in zijn woonkamer, maar hij speelde er niet mee. Maar de kleinkinderen van eigenaresse spelen er wel mee. 

Marcel Brouwer: Dit schaakbord is gemaakt door Paul Wunderlich. Een kunstenaar die in 1927 is geboren en in 2010 is overleden. Hij was ook professor in Hamburg. En je ziet dat hij beïnvloed is door het surrealisme. Dat is in dit schaakbord goed te zien.

Wunderlich werd geïnspireerd door Salvador Dali. Hij is ook als illustrator werkzaam geweest voor James Joyce, die ook verbonden was aan het surrealisme. En hij was als kunstdrukker actief. Hij heeft prenten gedrukt voor Oskar Kokoschka en Emil Nolde. Wunderlich kwam regelmatig in opspraak omdat men zijn werk te controversieel vond. 

De schaakset is door Wunderlich zelf ontworpen. In elk schaakstuk staat een ingegoten signatuur en nummering, bij deze schaakset is dat 450. Die staat voor het 450e stuk in een serie van 1500. Het schaakbord heeft wat schade, maar de schaakstukken zien er nog heel mooi uit. Het vermengen van kunstvormen en schaaksets is iets wat al langer bestaat.

Waarde: 4.500 euro

• Maker: Jan Roeland 1935-2016

• Herkomst: Amsterdam (1981, 1991)

• Materiaal: olieverf op doek

• Afmetingen:130 cm x 130 cm en 30 cm x 200 cm  

Meneer erfde deze schilderijen van zijn broer. Die kende de kunstenaar Jan Roeland persoonlijk. Meneer heeft het geërfd maar het past niet in zijn interieur, het is te modern. 

Paul van Rosmalen: 'Jan Roeland zou je kunnen zien als een realistisch schilder, die al zijn werken geabstraheerd heeft. Er zit altijd figuratie in, het is gebaseerd op vazen o.i.d. Hij treedt in de voetsporen van Mondriaan, in de weg van naturalisme naar abstractie.

In al zijn schilderijen kun je met wat fantasie een voorwerp of een situatie herkennen. Hij is nooit zo ver gegaan als Mondriaan dat de figuratie helemaal verdwenen is. 

Het platte schilderij is een stilleven, waarschijnlijk een zwart schaaltje met daarop 2 vruchten of een vaas met daarin twee kleuren bloemen. 

Het grote schilderij heeft een leeg centrum, met objecten langs de rand. In dit geval messen, maar dat hadden ook hamers, of wasknijpers kunnen zijn. Dat was typerend voor zijn werk uit begin jaren ‘80.

Roeland had een vrij kleine productie, hooguit 10-15 schilderijen per jaar. Hij was heel gevoelig voor kleur, hij kon er dagen over doen voordat hij de goede kleurencombinaties had. Vaak kan je aan de titels herleiden wat hij heeft gemaakt, bomen, of compositie met twee planken. Zijn onderwerpen waren altijd hele alledaagse objecten, bomen, planten, hamers, messen.

‘Ik varieer op een thema, tot ik er doodziek van word’, zei hij.  Hij had ook gevoel voor humor, dat zie je in zijn werk ook terug, het is abstractie met een knipoog.’  

Waarde: 20.000 euro (schilderij messen) en 12.000 euro (schilderij smal)

• Voorstelling: Amoureus echtpaar met brandend hart, jachtscène, belegering stad

• Herkomst: Nederland (circa 1750)

• Materiaal: palmhout (27 cm lang) 

Mevrouw zoekt vaak op internet naar etnische stukken, vaak Oosters of Afrikaans. Dit heeft ze Online gekocht voor circa 150 euro omdat ze het mooi vond. Ze dacht eerst dat het een pennenhouder was maar ontdekte dat het een pijpenhouder is.   

Tom Angevaren: Dit is een pijpenhouder waar een Goudse pijp in werd bewaard. De Goudse pijpen waren heel fragiel. Deze pijpenhouder is super mooi gestoken en groter dan gebruikelijk. Het is een zeer luxueuze uitvoering, Hollandse volkskunst ten top. 

Je nam dit mee als je ergens heen ging waar je pijp wilde roken. Aan de bovenzijde zien we een amoureus echtpaar, en daarboven het brandend hart. Daarboven een afbeelding van een inheemse Amerikaan met een tabaksblad en een pijp.

Aan de zijkant een mooie scène van de ‘lange jacht’, dat is de zwijnenjacht. Dit zie je ook vaak op 17e eeuwse kasten. Aan de andere kant belegering van een kasteel. Het is heel mooi bewaard gebleven, het snijwerk is nog in hele goede staat, het sluitmechanisme is ook nog origineel. 

Palmhout is heel geschikt om iets uit te steken, er zitten hele fijne nerven in. 

Waarde: 6.000 euro