Alles over de Matthäus-Passion

7 apr 2020

Johann Sebastian Bach schreef in 1727 de Matthäus-Passion: een oratorium over het lijdens- en sterfverhaal van Jezus. Het werk wordt traditiegetrouw uitgevoerd rondom de Goede Week en Pasen en wordt gezien als de bekendste én allermooiste compositie van Bach.

Een oratorium is een werk met naast muziek ook een vertelling, met teksten van geestelijke aard. Als dat verhaal over de lijdensweg van Jezus gaat, is het een passie. Meer weten over dit grootse en prachtige werk? De redactie van AVROTROS Klassiek dook erin en verzamelde de 14 meest interessante feiten.

De getalwaarde van de naam BACH is 14 en dat getal komt veelvuldig terug.

De vertelling van de passie volgt het lijdens- en sterfverhaal van Jezus zoals beschreven in het Evangelie volgens Matteüs (het Nieuwe Testament).
Een passie bestaat uit een aantal elementen: recitatieven, koralen, aria’s en koorgedeeltes. Een recitatief wordt gezongen door solisten en bevat de verhaallijn volgens het evangelie, een koraal is een strofisch kerklied, een aria is een persoonlijk gedicht in A-B-A-vorm en het koorgedeelte geeft vanaf een afstandje commentaar op de gebeurtenissen.
Er zit ontzettend veel symboliek in de passie. De getalswaarde van BACH is 14 (tel maar op: B is de tweede letter van het alfabet, A de eerste, etc.) en dat getal komt vaak terug. Er zijn 14 koralen en er wordt 14 keer naar het hart verwezen.
Ook hecht Bach veel waarde aan de drie-eenheid van God: 3x3x3. Zo zijn er 27 passages waarin het evangelie wordt gezongen en bestaan die stukken uit 729 maten: het kwadraat van 27.
De Tiende van Tijl Special: Passie voor de Matthäus
De Matthäus werd in 1870 voor het eerst uitgevoerd in Nederland, door Toonkunst Rotterdam o.l.v. Woldemar Bargiel.
Het is in Nederland traditie om niet te klappen na een uitvoering van de Matthäus (zeker als het wordt uitgevoerd in een kerk) - het religieuze werk wordt gezien als een kerkdienst.
Bach dirigeerde de Matthäus gedurende zijn leven vier keer: in 1727, 1729, 1736 en 1740.
De Matthäus heeft een kort eerste deel en een lang tweede deel: dit zou een kruis voorstellen.
Marco Bakker zingt een aria uit de Matthäus-Passion
De passie eindigt met een groot septiem (zes toonafstanden) als voorhouding (harmonische spanning). Dit zou symbool staan voor de opstanding van Christus.
Als Jezus met de 12 apostelen aan het laatste avondmaal zit, wordt er aangekondigd dat één van hen verraden zal worden. Het koor zingt: ‘Herr, bin ich’s?’ precies elf keer: Judas, de verrader, zwijgt.
De koraalzetting ‘O Mensch bewein deine Sünde groß’ in de Matthäus was oorspronkelijk het openingskoor van de Johannes-Passion.
Ook al schreef Bach de Johannes-Passion (ook een oratorium over het lijden en sterven van Jezus) eerder dan de Matthäus, het werk is minder bekend.
De Tiende van Tijl Special: Johannes Passion zkt kennismaking met
De Matthäus staat staat al enkele jaren op de eerste plek van de NPO Radio 4 Hart & Ziel Lijst.
De oorspronkelijke Latijnse titel van het werk is: Passio Domini nostri J.C. secundum Evangelistam Matthæum.