Halloween, Allerheiligen en Allerzielen - eind oktober en begin november zijn er meerdere feest- en gedenkdagen die in het teken staan van de doden. Wat schuilt er achter deze tradities? Waar komen ze vandaan en wat voor een klassieke muziek hoor je tijdens deze dagen? AVROTROS Klassiek dook in de materie en zette de belangrijkste informatie op een rij.
Halloween
Pompoenen met kaarsjes erin, griezelige verkleedkostuums en bloederige horrorfilms: het Halloweenfeest wint de laatste jaren aan populariteit in Nederland. Maar waar komt dit opmerkelijke feest eigenlijk vandaan?
Halloween wordt traditioneel gezien voornamelijk gevierd in Amerika, Canada en het Verenigd Koninkrijk en kent zijn oorsprong in de Keltische traditie. Eén november is in de Keltische kalender het begin van het nieuwe jaar, dus 31 oktober wordt gezien als oudjaarsavond. De Kelten geloofden dat op deze dag de geesten van alle doden van het afgelopen jaar terugkeerden naar aarde, waar ze levende lichamen claimden om in voort te leven. Om deze boze geesten af te zweren, werden er enge maskers gedragen.
Negen eeuwen na Christus stak het feest de Noordzee over en werd de traditie verder in Europa opgepakt. Door Ierse en Schotse immigranten is het feest ook in Amerika en Canada beland. De bijbehorende trick-or-treat-traditie vindt tevens zijn oorsprong in de Middeleeuwen, toen in lompen geklede christenen dorpen rondgingen om zielencake (krentenbrood) te bietsen.
In ruil voor een brood gaven ze de schenker een gebed voor een overleden familielid, dat uit het vagevuur zou worden gered om naar de hemel te gaan. Deze traditie ontwikkelde zich in de loop van de jaren tot de huidige Halloweenviering - verklede kinderen die langs de deuren gaan om snoepjes te verzamelen.
Allerheiligen
De dag na het Halloweenfeest is het Allerheiligen (1 november). Dit christelijke feest wordt al sinds de vierde eeuw gevierd en is sinds 837 een nationale feestdag in vele Europese landen, waaronder België, Frankrijk, Spanje en delen van Duitsland.
Rooms-Katholieken en de Anglicaanse Gemeenschap eren deze dag alle heiligen (overleden personen die bijzonder rechtschapen en gelovig hebben geleefd - bekend of onbekend, officieel heilig verklaard of niet) en martelaren (iemand die bereid is voor Christus geweld, of zelfs de dood, te ondergaan). In Nederland is het geen officiële feestdag, maar er worden wel verspreid door het land Allerheiligenmarkten georganiseerd.
Allerzielen
Allerheiligen is nauw verbonden met de volgende dag: Allerzielen (2 november). Deze dag draait om het herdenken van overledenen die nog niet in de hemel zijn beland. Gelovigen bidden op Allerzielen voor deze ongelukkige overledenen die nog onderweg zijn, in de hoop dat ze naar de hemel mogen. De gedenkdag werd in het leven geroepen in de tiende eeuw.
Tegenwoordig worden op Allerzielen in de katholieke kerk alle overledenen herdacht, niet alleen de verloren zielen. In Limburg is de Allerzielentraditie nog volop aanwezig en gaan de gelovigen op de zondag voorafgaand aan Allerzielendag samen naar het kerkhof. Daar zegenen ze de graven en wordt er samen gebeden. Alle gezangen, psalmen en lezingen in de kerk staan die periode in het teken van de menselijke sterfelijkheid.
Ook de Mis (het requiem) wordt aangepast: de openingstekst van de Allerzielenmis is dezelfde als die van een uitvaartmis: 'Heer, geef hen de eeuwige rust en moge het eeuwig licht hen verlichten.'
Requiem aeternam dona eis, Domine: et lux perpetua lucaet eis
Het lot van het weer
Naast gedenkdagen zijn 1 en 2 november ook merkeldagen - dagen die in het volksgeloof belangrijk zijn voor het lot van het weer. Dit wil zeggen dat volgens de traditie het weer op deze dagen bepalend is voor de maanden die erop volgen. Bij merkeldagen horen bijpassende weerspreuken: 'Allerheiligen is een waterken of een winterken’ en ‘Allerzielen zonder vuur, spaart geen brandhout uit de schuur’.
Día de Muertos
Ook voor landen buiten de Westerse traditie zijn 1 en 2 november belangrijke dagen, met in het bijzonder Mexico. Deze traditionele feest-en herdenkingsdagen staan daar bekend als de Dag van de Doden. Mexicanen geloven dat op 1 november de zielen van overleden kinderen terugkeren naar aarde, gevolgd door alle volwassen zielen op 2 november. De gelovigen bereiden zich het hele jaar voor op deze twee dagen en verzamelen gedurende de maanden goederen, die ze vervolgens offeren aan de doden.
Klassieke requiems
Een requiem is een katholieke mis die wordt opgedragen aan de doden. De mis klinkt tijdens uitvaartdiensten, maar ook op Allerzielen. Het opdragen van een requiemmis versnelt volgens de katholieke leer het redden van zielen in het vagevuur. Heel wat klassieke componisten hebben requiemmissen geschreven, waaronder Mozart, Berlioz, Verdi, Fauré en Duruflé. Op ons YouTube-kanaal staan enkele van deze prachtige missen. Bekijk en beluister hieronder alvast het 'Requiem, op. 48' van Fauré en het 'Requiem van Duruflé.
Foto: ANP
