Klassieker v/d Week: Melancholische romantiek uit Finland

We nemen je in deze Klassieker v/d Week mee op een reis door het donkere Finland van Jean Sibelius (1865-1957). De 'Nachtelijke rit en zonsopkomst' van Sibelius beschrijft geen rustig reisje, maar een woeste rit door een met spookachtig maanlicht beschenen wilde natuur. Je hoort eindeloos voortrazende, stampende paardenhoeven, angstaanjagend vreemde beelden, dreigende duisternis en tenslotte de opluchting bij het opkomen van de zon.

Klassieker v/d Week (10-17 okt. 2022): 

Sibelius - Nachtelijke Rit en Zonsopkomst 

In de negentiende eeuw was praktisch heel Europa in de greep van het nationalisme. Kunstenaars, schrijvers en componisten zochten naar een eigen stem en identiteit in hun werk en vonden die in de volksmuziek, de natuur en de oude legenden van hun vaderland. De Fin Jean Sibelius was een nationalist in hart en nieren, en met reden: Finland was eeuwenlang een provincie van Zweden (Zweeds was zelfs de officiële taal) en in 1809 werd zijn land ook nog ingelijfd bij Rusland. Sibelius voelde zich sterk betrokken bij de strijd voor Finse autonomie. Veel van zijn composities zijn gebaseerd op de Kalevala, een Fins heldenepos uit de tijd van de Vikingen, maar in zijn symfonisch gedicht Nachtelijke rit en Zonsopgang weerklinkt vooral het Finse landschap. Het is een impressie van Sibelius’ tocht te paard naar een stadje in Karelië om runen (oud Germaanse schrifttekens) te bekijken. Of de muziek specifiek over déze rit gaat is niet helemaal duidelijk, want Sibelius trok vaker zo door zijn land en de eerste noten van het werk stammen al van zes jaar eerder, van 1901.

Met klaterende warme klanken van het koper komt de zon op en eindigt het werk triomfantelijk.

 

Hoe het ook zij, de componist beschrijft hier geen rustig reisje, maar een woeste rit door een met spookachtig maanlicht beschenen wilde natuur. We horen eindeloos voortrazende stampende paardenhoeven, angstaanjagend vreemde beelden, dreigende duisternis en tenslotte de opluchting bij het opkomen van de zon. De uiterst beeldende muziek heeft veel typische Sibelius-kenmerken, zoals steeds herhaalde ritmische motieven. Sibelius begint er zijn Nachtelijke Rit mee (na een korte, schetterende opening) en laat het lang aanhouden – je hoort de paarden constant heuvel op, heuvel af draven. De strijkers spelen zeker zo’n drie minuten praktisch alleen dit ritme (de trochee), totdat blazersmotieven zich bij hen voegen. De muziek wordt er steeds spannender door en roept beelden op van een helletocht achtervolgd door geesten. Tegen het eind begint de natuur langzaam te ontwaken. Het trochee-ritme verandert in snelle zestienden. Boven de violen verschijnen kleine blazersfiguurtjes, de muziek krijgt pastorale trekken. Met klaterende warme klanken van het koper komt de zon op en eindigt het werk triomfantelijk.
(tekst: Agnes van der Horst)

Word een kenner! Leer alles over Jean Sibelius met de zesdelige podcast-serie 'Sibelius... Méér dan Finlandia!'

Begin 2022 verscheen in de podcast 'Ken je componisten' een nieuwe serie over Jean Sibelius. Presentator Hans van den Boom en Rebecca van der Weijde pluizen in zes afleveringen het turbulente leven van de Finse componist uit en laten zijn bekende en minder bekende werken horen. Je vindt de podcast 'Sibelius... Méér dan Finlandia!' op je favoriete podcastplatform of op nporadio4.nl/podcasts.