Wat is het taptoe-signaal bij de Nationale Dodenherdenking?

Traditiegetrouw wordt de twee minuten stilte bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei voorafgegaan door het taptoe-signaal: een korte melodie die wordt gespeeld op trompet of hoorn. Waarom wordt deze muziek gespeeld en wat betekent taptoe eigenlijk?

De naam taptoe is een afgeleide van het commando 'Tap toe!', dat vermoedelijk al vanaf de 17e eeuw in kazernes werd gebruikt om duidelijk te maken dat de dag voorbij was. Het was bedoeld om de soldaten, die 's avonds verspreid over de stad in kroegen zaten, terug naar de kazerne te lokken. De mensen die de boodschap uitdroegen liepen van 21.30 tot 22.00 uur over straat. 

Het commando werd versterkt door het slaan op een militaire trommel, soms aangevuld met hoorn of trompet. In die tijd betekende het letterlijk 'Sluit de biertap!/Den tap toe' (een boodschap aan de kroegbazen), maar door de jaren heen groeide het taptoe-signaal uit tot een ceremoniële gebeurtenis. Tegenwoordig klinkt de melodie vooral bij militaire herdenkingen en begrafenissen. De bekendste herdenking waarbij het signaal klinkt is de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking. De melodie klinkt verspreid over het land een paar minuten voor 20:00 uur. Om precies 20:00 uur volgt de twee minuten stilte.

Een muzikale parade

Naast een signaal, is een taptoe ook nog iets anders: een militaire en muzikale show. Hierbij presenteren krijgsmachten, zoals de marine en het leger, zich aan het publiek. De bekendste parade is de Nationale Taptoe, die na vele omzwervingen tegenwoordig in Rotterdam wordt gehouden. Het doel van de parade is om het brede publiek kennis te laten maken met de verschillende machten, en dan in het bijzonder de militaire orkesten.

Muzikale presentatie is hierbij het belangrijkst - de muziek dient als omlijsting bij het uitbeelden van verschillende situaties en scènes uit het verleden. Enkele machten die meedoen zijn de Marinierskapel der Koninklijke Marine, de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht en het Trompetterkorps der Koninklijke Marechaussee. Het taptoe-signaal op trompet wordt bij deze optochten gebruikt als traditionele afsluiting.

The Last Post

Het taptoe-signaal lijkt sterk op 'The Last Post', een trompetsignaal dat in Groot-Britannië bij vergelijkbare herdenkingen wordt gespeeld. 'The Last Post' komt voort uit de Nederlandse taptoe - Britse soldaten namen de melodie in de 17e eeuw mee terug naar huis, waar het langzamerhand een eigen vorm heeft aangenomen. 'The Last Post' wordt ook in Nederland met groot respect ontvangen, voornamelijk door Nederlandse militairen die in de Prinses Irene Brigade vochten. Ook in Frankrijk is er een eigen melodie, de 'Aux Morts', en in Amerika spelen ze de 'Taps'.

Natuurtonen

De muziek bestaat volledig uit natuurtonen (de harmonische boventoonreeks). Daardoor kan het hele stuk gespeeld worden zonder gebruik te maken van de ventielen van de blaasinstrumenten.