Deze renaissancekunstenaar was een expressionist avant la lettre, maar werd in zijn tijd beschouwd als gek.
* 1541
† 7 april 1614
Bekend van De begrafenis van de Graaf van Orgaz (1586)
El Greco
El Greco werd in 1541 op het Griekse eiland Kreta geboren als Domenikos Theotokopoulos. Hij werd opgeleid als iconenschilder, maar omdat hij dat niet uitdagend genoeg vond, vertrok hij naar Venetië om zich verder te ontwikkelen in het atelier van Titiaan. Toch waren het vooral de schilders Tintoretto en Jacopo Bassano die hem sterk beïnvloedden. Na Venetië reisde Domenikos door naar Rome en daarna, in de hoop op meer opdrachten, naar de Spaanse stad Toledo. Daar kreeg hij de naam El Greco (Spaans voor ‘De Griek’).
Uitgerekte lijven en ledematen
In Rome had El Greco kennis gemaakt met Rafaël en Michelangelo. Hij keek goed naar de gespierde lichamen en ingewikkelde houdingen van de figuren op hun schilderijen en integreerde die in zijn eigen Byzantijnse werk. Maar niet voordat hij hun lijven en ledematen helemaal had uitgerekt en hij ze expressieve gezichten met grote ogen had gegeven. Daarbij maakte hij gebruik van heel eigenzinnige kleuren: karmijnrood, gifgroen en goudgeel. Soms liet El Greco de zwarte kostuums van de figuren vervloeien met de sombere achtergrond. Deze stijl wordt tegenwoordig ‘maniërisme’ genoemd.
Altaarstukken
In Toledo verwierf El Greco enkele belangrijke opdrachten voor altaarstukken. Zo mocht hij twee doeken schilderen voor El Escorial, het nieuwe paleis van de Spaanse koning Filips II. Die wist zich echter geen raad met El Greco’s persoonlijke stijl en accepteerde de werken niet. Toch bleef de schilder religieuze werken maken en in 1586 voltooide hij een van zijn bekendste altaarstukken: De begrafenis van de Graaf van Orgaz. Het toont de legende van de heiligen Augustinus en Stefanus die naar de aarde zijn teruggekeerd om het lichaam van graaf Orgaz naar de hemel te leiden. Dit werk werd in de kapel van de San Tomé-kerk in Toledo gehangen.
Hij is gek
Hoewel El Greco redelijk snel een reputatie opbouwde, werd hij nooit echt serieus genomen. Hij is gek, zeiden veel tijdgenoten over hem. Dat had vooral te maken met zijn enorme arrogantie. ‘Michelangelo is een prima man, maar schilderen kan hij niet’, is een van zijn bekendste uitspraken. Het verhaal gaat dat El Greco de paus aanbood om Het laatste oordeel in de Sixtijnse kapel uit te wissen en opnieuw te schilderen. Daar zou het volgens hem alleen maar beter van worden, want Michelangelo’s figuren waren niet ‘vleselijk’ genoeg en zijn eigen kunst was goddelijk. Natuurlijk (en gelukkig!) werd aan dit voorstel geen gehoor gegeven.
