Enfant terrible van de negentiende-eeuwse Franse schilderkunst wiens realistische schilderijen regelmatig voor opschudding zorgden.
* 10 juni 1819
† 31 december 1877
Bekend van L’Origine du Monde (de oorsprong van de wereld), 1866
Stroming: realisme
Gustave Courbet
Gustave Courbet werd in 1819 geboren in een gezin van welvarende boeren in het Franse Ornans. Zijn vader zag hem graag rechten studeren, maar Courbet schilderde liever. Op twintigjarige leeftijd trok hij naar Parijs, wat toen het kunstcentrum van de wereld was. In tegenstelling tot de meeste kunstenaars deed hij daar géén moeite om toegelaten te worden tot de ‘Ecole des Beaux-Arts’, waar de traditionele academische schilderkunst werd onderwezen. Wel bezocht hij regelmatig de vrije ateliers en kopieerde hij werken van Hollandse, Spaanse en Venetiaanse meesters in het Louvre.
Rebel
In de negentiende eeuw was de academische kunst dominant. Kunstenaars maakten gebruik van traditionele technieken en schilderden vooral mythologische, historische en religieuze scènes. Courbet nam liever gewone mensen en alledaagse taferelen tot onderwerp. Hij schilderde op grote doeken en bracht de verf vluchtig en in brede verfstreken aan. Deze manier van schilderen was erg nieuw en leidde tot een storm van kritiek. Ook op politiek vlak ging Courbet tegen de stroom in: hij speelde een actieve rol in het revolutionaire stadsbestuur van Parijs tijdens de opstand van 1870-71 en belandde daardoor voor een halfjaar in de cel.
Realisme
In 1855 schilderde Courbet een werk van bijna zes meter breed waarin hij zichzelf afbeeldde als kunstenaar in zijn atelier te midden van allerlei culturele en politieke figuren van die tijd (L’atelier du peintre). Met dit werk leverde hij kritiek op de maatschappij en daarom weigerde de jury van de Salon de Paris van 1855 het te exposeren. Dat maakte Courbet woedend. Hij plaatste een barak tegenover de ingang van de Salon en hing zijn geweigerde werk daar op. Courbet noemde de tentoonstelling Le Réalisme en gaf zijn schilderstijl zo een naam. De actie werd een schandaal en juist daarom trok Courbets tentoonstelling veel bekijks.
Naakt zonder hoofd
Begin 2013 leidde Courbets erotische werk L’Origine du Monde (1866) tot ophef in de kunstwereld. Het schilderij toont de onderkant van een naakt vrouwenlichaam zonder dat haar armen of hoofd in beeld zijn. Kunstkenners beweerden ineens dat Courbet het hoofd wel degelijk had geschilderd en dat een kunstverzamelaar het in 2010 bij een antiquair had gekocht. Dat zou betekenen dat het schilderijtje ‘slechts’ een fragment zou zijn van een groter geheel en dus helemaal niet zo revolutionair als men dacht. Of de bewering klopt, is tot op heden onduidelijk.
