Elke week kunt u hier meer lezen over het verhaal achter een bekende, of juist voor het grote publiek onbekende, opera. Verrassend, verwarrend, emotioneel of bombastisch: opera kent vele vormen. Vorige week ging deze rubriek de meest succesvolle productie van De Nationale Opera tot nu toe: Poulencs 'Dialogues des Carmélites'. Deze week is een ander, en lichter, werk van Poulenc aan de beurt: de komische en surrealistische opera ‘Les mamelles de Tirésias’.
Talentontwikkeling
In de zevende aflevering van Bloed, zweet en aria’s wordt gekeken naar de toekomst van De Nationale Opera. Eén van de ontwikkelingen die aan bod komt, is verjonging op het podium. Een voorstelling die zich uitstekend leent voor de afdeling talentontwikkeling is 'Les mamelles de Tirésias', de korte en komische opera van Francis Poulenc. De versie van deze opera die in de Amsterdamse Stopera te zien was, onder regie van Ted Huffman, is een aangepaste versie voor twee piano's in plaats van orkest. De Britse componist en tevens goede vriend van Poulenc, Benjamin Britten, maakte deze versie voor een festival in 1958. ‘Mamelles’ is gebaseerd op een toneelstuk van de grote 20e-eeuwse dichter Guillaume Apollinaire, die op zijn beurt weer inspiratie haalde uit het Griekse mythologische verhaal van Tiresias.
Surrealisme
De dichter Guillaume Apollinaire wordt, met name vanwege Mamelles, gezien als een voorvader van het surrealisme, een stroming waarin de meest alledaagse situaties de meest bizarre wendingen krijgen. Mamelles zit boordevol met zulke momenten: denk bijvoorbeeld aan twee heren die elkaar neerschieten vanwege een uit de hand gelopen discussie, om vervolgens op rolschaatsen weer terug te komen. Hoewel de opera in korte tijd van de ene naar de andere hilarische scene gaat, worden wel degelijk serieuze onderwerpen besproken: de strijd van het feminisme, maar ook de toekomst van het naoorlogse Parijs.
Sopraan Hrafnhildur Arnadóttir als Therèse
Les mamelles de Tirésias
Het verhaal van 'Les mamalles de Tirésais' gaat over Therèse, die klaagt over de beperkingen die zij als vrouw in de maatschappij heeft, en wat ze allemaal zou kunnen als ze een man zou zijn. Tijdens haar beklag roept haar man, achteraan op het podium, metaforisch “om wat spek”. Alsof dat de laatste druppel is, begint er op Therèses gezicht een baard te groeien, opent ze haar blouse om er twee ballonnen uit te laten ontsnappen en verschijnt er - als kers op de taart - een snor op haar gezicht. Als haar man dit alles na een tijdje begint te beseffen, besluit hij dat hij als man dan maar kinderen moet baren.
Bij het begin van de tweede akte blijkt het besluit van de man geen loze belofte. Hij heeft in één dag tijd maar liefst 40.049 baby’s gebaard, waaronder een uiterst succesvolle romanschrijver. Een journalist vraagt hem verwonderd wat z’n geheim is; hij zal wel rijk zijn. De journalist vraagt om een lening, maar Therèses man wuift hem weg; hij kan net zo goed zelf een journalistbaby baren – en zo geschiedt. Als Therèse later terugkomt in de gedaante van een waarzegster, vangt haar man twee ballonnen, en brengt hij haar vrouwelijkheid weer volledig terug. Eind goed, al goed...
Drew Santini (in het midden) als de vruchtbare man van Therése
Typisch Poulenc
Surrealistische situaties zoals in Mamelles kunnen erg grappig zijn. Tegelijkertijd bezitten ze ook de kracht om maatschappelijke zaken ter discussie te stellen, zoals bijvoorbeeld gebeurt in Mamelles met de maatschappelijke positie van vrouwen. Door dit probleem in een absurde situatie te presenteren, kan de absurditeit van de echte situatie onder de aandacht worden gebracht. Misschien om deze reden gaf Poulenc ooit aan dat Mamelles tot de werken behoort die het dichtst bij hem staan. Hij beheerste als geen ander de liedkunst; het schrijven van expressieve, bijna kinderlijke liederen waar het plezier vanaf spat. Het was ook een soort uitlaatklep voor de tijd waarin Poulenc het schreef: tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aan het begin van de opera kreeg het publiek de oproep om allemaal veel kinderen te baren; het lijkt een grappige oproep, maar in het licht van Parijs anno 1945 was dit een serieuze kwestie.
Poulenc zelf was als katholieke homoseksueel een buitenbeentje en in Mamelles zijn meerdere oproepen tot tolerantie te vinden, zo ook in de laatste regels:
Ecoutez, Francais, les lecons de la guerre, et faites des enfants, vous qui n'en faisiez guere.
Grattez-vous si ca vous démange, aimez le noir ou bien le blanc.
C’est bien plus drôle quand ca change. Suffit de s’en apercevoir.
Cher Public, faites des enfants! FIN.
Luister, het Franse volk, naar de lessen van de oorlog en maak kinderen, jullie die dat amper doen.
Krab daar waar het jeukt, heb zowel het blanke als het donkere lief.
Het is toch veel leuker als het verandert, je hoeft het alleen maar op merken.
Lief publiek, maak kinderen! Einde.
