Pieter de Hooch: uit de schaduw van Vermeer

Het is moeilijk voor te stellen, maar Pieter de Hooch was eeuwenlang veel beroemder dan zijn tijd- en stadsgenoot Johannes Vermeer. Met een tentoonstelling vol topstukken geeft Museum Prinsenhof Delft de oude meester het podium dat hij verdient.

Na Johannes Vermeer wordt Pieter de Hooch (1629 - 1684) internationaal beschouwd als de beroemdste Delftse schilder van de 17e eeuw. Maar vreemd genoeg werd nooit eerder in Nederland een tentoonstelling aan hem gewijd. Dat inspireerde Museum Prinsenhof Delft tot het ambitieuze plan om circa dertig topstukken van De Hooch uit de hele wereld naar Delft te halen.

Een van de topstukken, 'Binnenplaatsje van een huis in Delft' (1658), bevindt zich normaal in The National Gallery. In Londen vertelt Bart Cornelis, conservator van de 17e- en 18e-eeuwse schilderijen van The National Gallery, dat Vermeer en De Hooch vaak in één adem genoemd werden. "Als je in 1840 een Vermeer in de collectie had, dan wist je dat waarschijnlijk niet eens. Van hem had in die tijd nog nooit iemand gehoord. Misschien stond op een doek van Vermeer zelfs de naam van De Hooch." Dat is gek om te bedenken, want enkele decennia later worden de rollen totaal omgedraaid.

Dat komt door Théophile Thoré-Bürger, de Franse kunstcriticus die omstreeks 1860 Vermeer herontdekte. Cornelissen wijst op 'Staande vrouw voor een virginaal', een beroemde Vermeer in dezelfde zaal van de National Gallery. "Dat schilderij werd in al 1864 aangeboden, maar de toenmalige directeur vond het ongeschikt."

Burgerlijke kunst

De schilderijen van Pieter de Hooch appelleerden sterk aan de smaak van de 19e eeuw. "De uitsneden van de muren die hij schilderde, hebben iets fotografisch en dat dat vond men in die tijd aantrekkelijk", legt Cornelis uit. "Voor Thoré-Bürger zat er ook een politieke kant aan. Voor hem waren de Hollandse meesters democratisch; het was niet per definitie kunst voor aristocratische of koninklijke families." De burgerlijke schilderijen werden ook bijzonder gewaardeerd door de nieuwe rijken in de negentiende eeuw. Zo hangen in het extravagante kasteel dat Ferdinand de Rothschild in 1880 in het Engelse Waddesdon liet bouwen ook enkele doeken van Pieter de Hooch tussen de 17e-eeuwse Nederlandse schilderijen.

Het mooiste werk is 'Vrouw en kind bij een bleekveld in Delft' (1657-1659), dat voor de tentoonstelling naar Nederland komt. "We zijn op zoek gegaan naar de locatie van het schilderij", vertelt Anita Jansen, senior conservator van Museum Prinsenhof Delft. "Afgebeeld zijn de toren van de Oude Kerk, de Nieuwe Kerk en het gebouw van ons museum. Maar het blijkt dat je vanaf dit standpunt nooit bleekvelden had kunnen zien. Die bevonden zich elders. De Hooch componeerde zijn schilderijen vrijelijk op basis van bestaande topografische elementen."

Ook is Pieter de Hooch een innovator geweest, zo laat de tentoonstelling in Delft zien. Hij was de uitvinder van een heel nieuw genre in de schilderkunst. Jansen: "In de Delftse schilderkunst gebeurt heel veel wanneer De Hooch zijn eerste stappen zet. Juist op dat moment ontdekken architectuurschilders als Gerard Houckgeest, Carel Fabritius en Emanuel de Witte het werken in perspectief. De Hooch zit in zijn opstartfase en maakt gezelschapjes in een stal of herberg. Maar later vertaalt hij het werk van de architectuurschilders naar zijn eigen genre."

De Hooch is de uitvinder van een heel nieuw genre

 

Nieuw type schilderij

Zijn figuurstukken plaatst hij in hofjes en in huizen met mooie doorkijkjes naar achterliggende ruimtes. Bijzonder is ook de weergave van het licht dat de ruimtes tot leven lijkt te wekken. "De Hooch heeft een nieuw type schilderij uitgevonden en Vermeer volgde hem daarin", aldus Jansen. In 'Vrouw en kind bij een bleekveld in Delft' lijkt De Hooch nog een beetje op zoek. "Het perspectief klopt niet helemaal en op de achtergrond heeft hij een paar figuren weggeschilderd. Maar de muur aan de linkerkant is prachtig gelukt. Daaruit blijkt dat hij enorm goed en gedetailleerd kon kijken."

Pieter de Hooch in Delft is van 11 oktober t/m 16 februari in Museum Prinsenhof Delft te zien. Dit artikel is afkomstig uit kunstmagazine MUZE.