Het Rijksmuseum heeft een uitzonderlijk schilderij van de 17de-eeuwse Nederlandse schilder Gerard van Honthorst in langdurig bruikleen gekregen. Het doek geeft met de speelse en wellustige mythologische figuren een verrassende en gewaagde blik op de Nederlandse schilderkunst in de Gouden Eeuw.
Gerard van Honthorst
De Utrechtse schilder Gerard van Honthorst (1592-1656) is internationaal de meest succesvolle Nederlandse kunstenaar uit de zeventiende eeuw. Hij werkte voor koningen, kerken en hoogwaardigheidsbekleders in Italië, Engeland en Denemarken. Dankzij zijn vroege, donkere nachttaferelen in navolging van de beroemde Italiaanse schilder Caravaggio wordt hij gerekend tot de zogenaamde Utrechtse Caravaggisten. Van Honthorst leidde In Utrecht een aanzienlijk atelier met 25 leerlingen, die elk 100 gulden per jaar betaalden voor hun opleiding – in die tijd een fors bedrag. In Den Haag schilderde hij een groot aantal portretten, onder andere van stadhouder Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia van Solms en werkte hij aan de decoraties in de Oranjezaal van Huis ten Bosch.
Sater en nimf
Het schilderij Sater en nimf behoort tot de werken die de 30-jarige Van Honthorst kort na terugkomst uit Italië maakte. Een lachende sater, symbool van wellust, leunt voorover naar een halfnaakte nimf, terwijl hij teder haar gezicht aanraakt. Zijn gebruinde doorleefde gelaat en bovenlichaam steken af tegen de porselein witte huid van de nimf. Zijn gebaar wordt door haar speels beantwoord. Met haar rechterhand trekt zij zacht aan zijn sik; zeer gedurfd binnen de 17de-eeuwse Nederlandse schilderkunst. Beide zijn in zichtbare staat van opwinding, die Honthorst in detail schildert; van zijn gezwollen tepel tot de blosjes op haar gezicht. De brede penseelstreken, de krachtige kleuren en de heldere belichting dragen bij aan de levendigheid van de voorstelling. Gerard van Honthorst toont de figuren vanaf een laag standpunt, wat aannemelijk maakt dat dit schilderij als schoorsteenstuk was bedoeld. Zijn lichte voorstelling vond in het tweede kwart van de 17de eeuw veel navolging in zijn woonplaats Utrecht.
Collectie Broere Charitable Foundation
Sater en nimf uit 1623 is het eigendom van de Broere Charitable Foundation waarvan sinds 2012 meerdere werken in het Rijksmuseum te zien zijn. Broere Charitable Foundation verwierf de Sater en nimf uit de vermaarde verzameling van de Graf von Schönborn in het Duitse Pommersfelden, waar het schilderij al in de vroege achttiende eeuw wordt genoemd. Het schilderij genoot toen al grote bekendheid, onder andere door de kopie die ervan werd gemaakt op Meissen porselein. Broere Charitable Foundation leende Sater en nimf eerder uit aan het Museum of Fine Arts Boston.
Sater en nimf
is te zien op de Eregalerij van het Rijksmuseum.
