Man en Kunst: Ossip Zadkine - De Zonnewijzer

In deze laatste aflevering het verhaal achter het werk 'Zonnewijzer' van de beeldhouwer Ossip Zadkine. Met het beeld van een troostende moeder wilde de Russische kunstenaar troost bieden, net als met zijn wereldberoemde beeld ‘De Verwoeste Stad’ in Rotterdam.

Kijk de 'Man en Kunst'-uitzending over Ossip Zadkine en Zonnewijzer op zaterdag 25 april om 22.22 uur op NPO 2! Daarna is de uitzending hier te bekijken. 'Man en Kunst' is in het kader van de Nationale Museumweek dagelijks te zien van 20 tot en met 25 april, behalve op dinsdag 21 april. 

Ossip Zadkine - De Verwoeste Stad (1953)

Ossip Zadkine bij de onthulling van De Verwoeste Stad in Rotterdam

Troost

Kunst biedt troost. Wie dat als geen ander wist, was de Wit-Russische beeldhouwer Ossip Zadkine (1890-1967). Het beeld De Verwoeste Stad maakte hij na de Tweede Wereldoorlog speciaal om het gebombardeerde Rotterdam te troosten. Hij was erg begaan met de stad: ‘Ik zag de stad, kende haar lot, ken haar geest, zag in de troostloze lege vlakte de geteisterde toren en de ruïne van de kathedraal staan als een kreet, een gekneusde, welke zich verheft na terneergeslagen te zijn.’Geïnspireerd door dit ‘oorlogslandschap’ maakte hij een in brons gegoten beeld van een man die luid schreeuwend opstaat na te zijn neergeslagen. Er spreekt zowel intens verdriet als daadkracht uit. En die kreet vol pijn kun je bijna horen.
Op de plek waar het hart zit, is een gapend gat te zien. Want dat was wat de oorlog had achtergelaten; een krater in Rotterdam en een leegte in haar inwoners. Het beeld wordt daarom ook wel Jan Gat, Harteloze hendrik of Stad zonder Hart genoemd. Maar meestal gewoon Zadkien. Naar de man die Rotterdam zijn troost gaf. 

Bron: Museum de Fundatie

Zonnewijzer

Ook bij het beeld Zonnewijzer draait het om troost. Een moeder troost haar kind met een innige omhelzing. Grote kans dat je bij dit werk van Zadkine terugdenkt aan de veilige armen van je eigen moeder als je verdrietig was. Dit sculptuur staat in de beeldentuin van Kasteel Nijenhuis, onderdeel van Museum de Fundatie. De collectie van Kasteel Nijhenhuis bestaat uit sculpturen uit het modernisme van de 20e en 21e eeuw, waar Zadkine ook onder valt. De kunstenaar raakt voor het eerst in aanraking met het modernisme in Parijs, waar hij op zich in zijn twintiger jaren vestigde. Parijs was in die tijd de brandhaard van moderne kunst. Elke kunstenaar met ambitie kwam naar de Franse hoofdstad: Picasso, Chagall, Matisse, Modigliani, Brancusi. Zadkine ontmoette ze allemaal. 

Natuur 

Lange tijd had Zadkine geen geld om zijn beelden in brons te gieten, dus maakte hij ze met hout. Maar geldgebrek was niet de enige drijfveer om met hout te werken. Zadkine zag de natuur als zijn muze. Hij liet zich erdoor leiden; hij volgde de beweging van het hout of het karakter van de steensoort. Natuur moest je niet je wil opleggen, vond hij. Daarom zijn er bij Zadkines sculpturen ook vaak delen onbewerkt gelaten, als eerbetoon aan het oorspronkelijke materiaal.