Vrouwen in de kunst

In oktober 2020 werd de Klassieke Top 400 van NPO Radio 4 bekendgemaakt: de lijst met de mooiste klassieke muziek ooit geschreven, gekozen door luisteraars. In de voorafgaande weken werd er opgeroepen om ook eens te stemmen op een vrouw, een vrij onvertegenwoordigde categorie binnen de componisten. Het hielp, want het aantal vrouwen steeg exponentieel. 2% van de lijst is dit jaar vrouw. Winnares is Hildegard von Bingen, op nummer 21, gevolgd door de Nederlandse componiste Henriëtte Bosmans op nummer 175. Maar waarom die luttele 2%? Die klassieke vrouwen: waren ze er niet, of kennen we ze niet?

Het woord 'muziek' is een afgeleide van het Griekse 'mousikḗ'. Wat betekent het eigenlijk? En hoe komt het dat het woord een vrouwelijke afkomst heeft?

Mozart. Mendelssohn. Schumann. Je hebt vast wel eens van ze gehoord. Maar nee, het gaat niet om Wolfgang, Felix en Robert. Het is tijd voor de vrouwelijke componisten! De gordijnen van de welverdiende bühne gaan open voor de Maria Anna's, Fanny's en Clara's van deze wereld. In de podcast 'Muziek is een vrouwelijk woord' van NPO Radio 4 en AVROTROS blaast Rebecca van der Weijde het stof van de verborgen vrouwen van de klassieke muziekgeschiedenis. 

De revolutionaire meubelontwerpen van Charlotte Perriand (1903-1999) zijn uitgegroeid tot moderne design iconen. De Franse ontwerper en architect wist als een van de weinige vrouwen vanaf de jaren twintig door te dringen in het rijk van de architectuur en ruimtelijke vormgeving. En toch zullen maar weinig mensen haar naam kennen. Close Up redacteur Syrine Krabman vertelt hoe dat zit. 

Probeer eens tien succesvolle vrouwelijke kunstenaars van voor de 21e eeuw op te noemen. Dat is nog best lastig, toch? Niet omdat vrouwen geen goede kunstenaars zijn, maar omdat ze tot niet zo heel lang geleden nauwelijks serieus werden genomen in de kunstwereld. Toch waren ze er wel, die vrouwelijke meesters.

Modemuseum Hasselt eert de powervrouwen van de modegeschiedenis met de tentoonstelling 'Wonder Women'. De prachtige designs van Coco Chanel tot Vivienne Westwood zijn te zien tot en met 15 september. 

Precies honderd jaar geleden werd het algemeen kiesrecht ingevoerd. Vanaf dat moment mochten ook vrouwen stemmen. Het Stedelijk Museum Schiedam staat stil bij dit historische moment met de tentoonstelling 'Meesterlijke vrouwen'. Tien vrouwelijke avant-gardisten uit het begin van de 20e eeuw worden uit de vergetelheid gehaald. En zeer terecht. 

Jacqueline de Jong is kunstenaar én een rebel in hart en nieren. Ze is inmiddels de tachtig gepasseerd, maar nog even dwars en sprankelend als altijd. 

Mode en activisme komen samen in het Gemeentemuseum Den Haag. Tijdens de tentoonstelling ‘Femmes Fatales – sterke vrouwen in de mode’ blijkt dat de kleding van vrouwelijke ontwerpers door de eeuwen heen onlosmakelijk verbonden is met de strijd voor vrouwenrechten. De timing van de tentoonstelling valt perfect samen met feministische bewegingen als #metoo en #timesup. Er zijn onder andere creaties te zien van powervrouwen als Coco Chanel, Vivienne Westwood en de Nederlandse Iris van Herpen. 

Ze geldt als één van de belangrijkste componisten van de eerste helft van de 20e eeuw: de ras-Amsterdamse Henriëtte Bosmans. Ze was eigenwijs, koos graag haar eigen pad, speelde in haar grootse carrière samen met de beste ensembles en solisten en componeerde werken die tegenwoordig nog steeds veelvuldig worden uitgevoerd. Hoe groeide een Amsterdams meisje uit tot zo'n gevestigde componiste?

Probeer eens tien succesvolle vrouwelijke kunstenaars van voor de 21e eeuw uit je hoofd op te noemen. Moeilijk hé? Niet omdat vrouwen geen goede kunstenaars zijn, maar omdat ze tot niet zo heel lang geleden nauwelijks serieus werden genomen in de kunstwereld. Met de expositie 1001 vrouwen in de twintigste eeuw laat het Amsterdam Museum bezoekers kennismaken met bekende en minder bekende vrouwen die een bijzondere rol hebben gespeeld. En hier zit een behoorlijk aantal kunstenaars tussen. 

In de Verenigde Staten van de 19e eeuw hadden vrouwen aanzienlijk minder rechten dan mannen. En als je dan ook nog een zwarte vrouw was met Native American roots, was de kans groot dat je dagelijks gekleineerd, gediscrimineerd of nog erger werd. Toch was er in die tijd een zwarte vrouw die als beeldhouwster internationale bekendheid verwierf: Edmonia Lewis.