Vrouwen in de kunst

De revolutionaire meubelontwerpen van Charlotte Perriand (1903-1999) zijn uitgegroeid tot moderne design iconen. De Franse ontwerper en architect wist als een van de weinige vrouwen vanaf de jaren twintig door te dringen in het rijk van de architectuur en ruimtelijke vormgeving. En toch zullen maar weinig mensen haar naam kennen. Close Up redacteur Syrine Krabman vertelt hoe dat zit. 

Probeer eens tien succesvolle vrouwelijke kunstenaars van voor de 21e eeuw op te noemen. Dat is nog best lastig, toch? Niet omdat vrouwen geen goede kunstenaars zijn, maar omdat ze tot niet zo heel lang geleden nauwelijks serieus werden genomen in de kunstwereld. Toch waren ze er wel, die vrouwelijke meesters.

Een kroonluchter van tampons, pumps van pannen en een helikopter van veren. In de Kunsthal kom je tot en met 17 november deze vervreemdende combinaties tegen. Het zijn de 'larger than life'-installaties van Joana Vaconcelos. De Portugese kunstenares weet wat vrouwelijke empowerment is en 'is not afraid to show it'. 

Precies honderd jaar geleden werd het algemeen kiesrecht ingevoerd. Vanaf dat moment mochten ook vrouwen stemmen. Het Stedelijk Museum Schiedam staat stil bij dit historische moment met de tentoonstelling 'Meesterlijke vrouwen'. Tien vrouwelijke avant-gardisten uit het begin van de 20e eeuw worden uit de vergetelheid gehaald. En zeer terecht. 

Jacqueline de Jong is kunstenaar én een rebel in hart en nieren. Ze is inmiddels de tachtig gepasseerd, maar nog even dwars en sprankelend als altijd. 

Mode en activisme komen samen in het Gemeentemuseum Den Haag. Tijdens de tentoonstelling ‘Femmes Fatales – sterke vrouwen in de mode’ blijkt dat de kleding van vrouwelijke ontwerpers door de eeuwen heen onlosmakelijk verbonden is met de strijd voor vrouwenrechten. De timing van de tentoonstelling valt perfect samen met feministische bewegingen als #metoo en #timesup. Er zijn onder andere creaties te zien van powervrouwen als Coco Chanel, Vivienne Westwood en de Nederlandse Iris van Herpen. 

Ze geldt als één van de belangrijkste componisten van de eerste helft van de 20e eeuw: de ras-Amsterdamse Henriëtte Bosmans. Ze was eigenwijs, koos graag haar eigen pad, speelde in haar grootse carrière samen met de beste ensembles en solisten en componeerde werken die tegenwoordig nog steeds veelvuldig worden uitgevoerd. Hoe groeide een Amsterdams meisje uit tot zo'n gevestigde componiste?

Probeer eens tien succesvolle vrouwelijke kunstenaars van voor de 21e eeuw uit je hoofd op te noemen. Moeilijk hé? Niet omdat vrouwen geen goede kunstenaars zijn, maar omdat ze tot niet zo heel lang geleden nauwelijks serieus werden genomen in de kunstwereld. Met de expositie 1001 vrouwen in de twintigste eeuw laat het Amsterdam Museum bezoekers kennismaken met bekende en minder bekende vrouwen die een bijzondere rol hebben gespeeld. En hier zit een behoorlijk aantal kunstenaars tussen. 

In de Verenigde Staten van de 19e eeuw hadden vrouwen aanzienlijk minder rechten dan mannen. En als je dan ook nog een zwarte vrouw was met Native American roots, was de kans groot dat je dagelijks gekleineerd, gediscrimineerd of nog erger werd. Toch was er in die tijd een zwarte vrouw die als beeldhouwster internationale bekendheid verwierf: Edmonia Lewis. 

Ooit gehoord van Michaelina Wautier? Waarschijnlijk niet. Wautier (1614-1689) hoort bij de groep vrouwelijke kunstenaars wiens werk pas na haar dood bekender wordt. En terecht!

De selfie-queen van de twintigste eeuw is toch wel Frida Kahlo (1907-1954). De Mexicaanse kunstenares staat vooral bekend om haar zelfportretten. Maar oppervlakkig is ze allerminst te noemen; deze vrouw was een feminist wiens nalatenschap wereldwijd nog steeds vrouwen inspireert. 

Vrouwen die in de schaduw staan van hun echtgenoot: dit was een aantal decennia geleden toch nog de gebruikelijke situatie binnen een huwelijk. Vrouwen werkten soms wel, maar het huishouden en het verzorgen van de kinderen was vooral hun taak. Zo ook bij de familie Keane, al was echtgenoot Walter stiekem niet de kostwinner, maar zijn vrouw Margaret. Een fortuin verdiende ze, maar Walter kreeg jarenlang de credits voor haar harde werk.