Momentum in Museum Voorlinden

Nu te zien / 22 jun 2020

Het kantelpunt voordat alles in een stroomversnelling raakt. Dat ene beslissende moment voordat alles anders wordt. Over precies dit soort momenten gaat de tentoonstelling Momentum in Museum Voorlinden. Te zien tot en met 20 september 2020.

In Nu te Zien! reizen museumdirecteuren het hele land door om kijkers te wijzen op tijdelijke tentoonstellingen die je niet mag missen! Daarnaast tipt de online redactie elke week een tentoonstelling die Ook te Zien! is.

Momentum

'Voorspellen kan niemand, maar toevallig is het wel’, zegt directeur Suzanne Swarts van Voorlinden. Eind januari opende haar museum de deuren voor ruim dertig kunstwerken die allemaal over ‘het beslissende ogenblik’ gaan. Momentum heet de tentoonstelling. Wat betekent dat precies, momentum?

‘Een moment dat uitermate geschikt is om iets te ondernemen, om iets door te zetten’, volgens de Van Dale. ‘Een kortstondig drempelmoment van instabiliteit dat betrekking kan hebben op een omslag in een maatschappelijke, bestuurlijke of politieke ontwikkeling’, volgens Wikipedia. ‘Iedereen kent dat moment’, zegt Swarts, die de tentoonstelling cureerde. ‘Het is dat kantelpunt voordat alles in een stroomversnelling raakt. De beslissing om je baan op te zeggen. De komst van een kind. Of zoals nu, noodgedwongen door een virus je manier van leven herzien.’

Continu op de duikplank

Volgens Swarts zijn kunstenaars altijd op zoek naar momentum: die ene ingeving waardoor nieuwe ideeën ontstaan. Het beslissende ogenblik waarop ze in een flow raken. ‘Meestal ontstaat momentum pas als je de controle durft los te laten en accepteert dat je de situatie niet helemaal in de hand hebt. Dat is tegelijkertijd precies het moment waarop het interessant wordt.’ De tentoonstelling is een mix van werk over het persoonlijke momentum, kantelpunten in de geschiedenis en beslissingen over grote kwesties als het klimaat.

Het is dat kantelpunt voordat alles in een stroomversnelling raakt.
Suzanne Swarts

Momentum opent met een zelfportret van Jacco Olivier. Verbeeld in een geschilderde animatie van een jongen op de hoge duikplank, toont Olivier het eindeloze twijfelen en zoeken dat hij ervaart tijdens het maken van een kunstwerk.

Swarts: ‘De vraag hoe en op welk moment een kunstenaar het gevoel van momentum ervaart, was de drijvende kracht achter het vormgeven van deze tentoonstelling. Wat is dat kantelmoment? Zoeken kunstenaars daarnaar? Of leidt zo’n zoektocht juist tot frustratie? Voor een kunstenaar als Jacco Olivier is het creatieproces misschien wel belangrijker dan het eindresultaat. Hij staat continu op de duikplank. Het is de kunst je te laten meevoeren in een stroom waarin iets moois kan ontstaan. Ik heb geprobeerd de tentoonstelling op die manier in te richten; dat je je als bezoeker volledig over kunt geven aan de kunst en in eenzelfde flow kunt raken.’

Zaaloverzicht Momentum

Bron: Antoine van Kaam

Zaaloverzicht Momentum

Bron: Antoine van Kaam

Pratende muis

Opgenomen in die stroom is een imposant werk van de Duitse foto- kunstenaar Andreas Gursky. Samen met haar voorgangers Gerhard Schröder, Helmut Schmidt en Helmut Kohl zit bondskanselier Merkel voor het dieprode schilderij Vir Heroicus Sublimis van de Amerikaanse kunstenaar Barnett Newman.

Gursky plaatst hiermee op humoristische wijze wereldmachten Duitsland en Amerika tegenover elkaar. Hij heeft het tafereel bij elkaar geshopt, in werkelijkheid heeft het nooit plaatsgevonden.

Het absolute hoogtepunt van de tentoonstelling is volgens Swarts een piepkleine pratende muis van de Brit Ryan Gander. De muis pleit met een kinderstem – ingesproken door de negenjarige dochter van de kunstenaar – voor empathie en roept op onderlinge verschillen niet te verguizen, maar te waarderen. Verhalen zijn daartoe volgens hem de oplossing: zij bieden de kans de wereld door een andere bril te bekijken.

Het betoog blijkt een vrije interpretatie van Charlie Chaplins toespraak uit de film The Great Dictator uit 1940, waarin hij waarschuwt voor het obsessieve verlangen naar vooruitgang. Swarts: ‘Chaplins speech is bijna tachtig jaar oud en nog steeds hartstikke raak. Gander vraagt om bezinning. En dat is precies wat we nodig hebben in deze tijd.’