Nu te Zien! - Basquiat in SCHUNCK

Als een wervelwind verovert graffiti-artiest en schilder Jean-Michel Basquiat in de jaren 80 de kunstwereld. Zo snel als zijn ster rijst, zo diep valt hij. SCHUNCK in Heerlen wijdt een tentoonstelling aan zijn vroege werk. Maak kennis met de eerste Afro-Amerikaanse kunstenaar die wereldberoemd wordt. 

In Nu te zien! verlaten museumdirecteuren hun eigen museum om een bijzondere tentoonstelling te bezoeken die u gezien moet hebben. Cathelijne Broers, directeur van de Hermitage Amsterdam en De Nieuwe Kerk, bezoekt de kleurrijke tentoonstelling Basquiat, The Artist and His New York Scene in SCHUNCK Heerlen. Bekijk de aflevering hier. 

I am not a black artist. I am an artist.

Jean-Michel Basquiat

Tekst: Ellen Leijers

Het New York van eind jaren 70, begin jaren 80 van de twintigste eeuw. De stad is rauw, vies en zedeloos. Drugsbendes maken de dienst uit, de werkloosheid is ongekend hoog en in sommige wijken ben je je leven niet zeker. Het is de tijd dat graffitikunstenaars bezit nemen van lege gebouwen en metrostellen. Tussen het spuitbussengeweld in de ruige Lower East Side van Manhattan vallen de vaak filosofisch getinte teksten op van SAMO© (‘same old shit’). Dit graffitiduo bestaat uit jeugdvrienden Al Diaz en Jean-Michel Basquiat. In plaats van felgekleurde en met zwart omrande tags, zijn hun teksten poëtischer van aard. Zoals: Stop the train of thought en Life is confusing at this point.

Bron: Kaths Photography

Bombastisch en kinderlijk

Als Basquiat in 1980 stopt als graffitikunstenaar - hij maakt het bekend door ‘SAMO© is dead’ op een gebouw te spuiten, stapt hij over van muren naar het canvas. Zijn schilderijen zijn bombastisch, levenslustig en kleurrijk. Geschilderd in een vrije, zeer expressieve stijl. De kracht van Basquiat schuilt onder meer in zijn explosieve combinaties van beelden: losse elementen als Afrikaanse maskers, raketten en sporthelden brengt hij moeiteloos samen op een doek. Bovendien is Basquiat maatschappelijk geëngageerd: in zijn werk geeft hij commentaar op sociale ongelijkheid en racisme. Zelf heeft hij gezegd dat hij wilde dat zijn schilderijen eruitzien alsof ze gemaakt zijn door kinderen. Helemaal vaarwel zegt hij SAMO© overigens niet: ook in zijn schilderijen blijven woorden en teksten een belangrijk onderdeel. Als koning van de New Yorkse graffitiscene is zijn motief een kroon met een copyrightteken.

Natuurtalent

‘Believe it or not, I can actually draw’, zei hij. En dat wordt opgepakt door critici. De eigenzinnige, zwarte autodidact met zijn ongekend energieke stijl valt in de smaak bij de trendy - overwegend witte - New Yorkse kunstscene. In de steriele galeries vol abstracte en conceptuele kunst vinden ze zijn pure en ruige werk zeer interessant. Vanaf het moment dat hij wordt ontdekt en omarmd door de kunstelite gaat zijn carrière als een speer. Hij is de eerste Afro-Amerikaanse kunstenaar die wereldberoemd wordt. Het neo-expressionisme staat in New York op het punt van uitbarsten en Basquiat past daar als geen ander bij. In no time is hij een gevierd kunstenaar met exposities in gerenommeerde galeries. Dat kunstcritici blijven uitdragen hoe hij als een van de eerste zwarte kunstenaars succes heeft, stuit hem tegen de borst. Zijn uitspraak: ‘I am not a black artist, I am an artist’, zegt veel.

Van Warhol tot Madonna

Basquiats korte leven is één grote snelkookpan. Hij ontmoet zijn grote idool Andy Warhol en samen maken ze een tiental grote schilderijen, hij heeft een kortstondige relatie met Madonna en geeft geld uit als water. De media smullen van zijn uitspattingen. Iconisch is de coverfoto van het magazine van de New York Times uit 1985: Basquiat zit op een stoel in een duur Armani-pak dat onder de verfspatten zit. Zijn unieke talent om de tijdgeest te vangen in verf brengt hem geld en wereldfaam. ‘I am not a real person, I am a legend’, is een gevleugelde uitspraak van hem. Toch weet hij niet hoe hij met die roem moet omgaan. Basquiat is mateloos als het gaat om seks, drugs en rock-‘n-roll. Vooral wat drugs betreft kent hij geen grenzen. Gestikt in zijn eigen braaksel overlijdt Basquiat aan een overdosis op 12 augustus 1988. Hij is 27 jaar.

I am not a real person. I am a legend.

Jean-Michel Basquiat

Intieme inkijk

Ruim dertig jaar later wijdt SCHUNCK een tentoonstelling aan Basquiat. Het museum in Heerlen zoomt in op de jaren voordat Basquiat een wereldster werd. Het hart vormt de collectie van Alexis Adler, de vrouw waarmee Basquiat af en aan samenwoonde. Hij beschilderde haar koelkast, haar radiator en haar nieuwe jas. ‘Een interessante periode’, zegt conservator Fabian de Kloe. ‘Omdat het een heel intieme inkijk geeft van een kunstenaar die in een transitie zit, van de straat naar het museum. Voor de tentoonstelling bouwen we dat appartement na. Alexis Adler, tegenwoordig een embryoloog, woont er overigens nog steeds.’

Zaaloverzicht in SCHUNCK

Bron: Kaths Photography

Werken van Jean-Michel Basquiat

Bron: Kaths Photography

Times Square Show 1980

In de tentoonstelling is ook werk van Basquiats tijdgenoten te zien, zoals Keith Haring, Nan Goldin en Jenny Holzer. Het gaat om stukken uit de legendarische tentoonstelling Times Square Show uit 1980. De expositie wordt beschouwd als Basquiats doorbraak, want daarna gaat het hard. Zijn invloed is vandaag de dag nog volop aanwezig. Zo zien we een beeldbepalend motief als Basquiats kroon terug in de mode en in design. En beroemdheden als Jay-Z, Kanye West en Nicki Minaj vereren hem in hun hiphopteksten. Basquiat behoort tot een van de duurste kunstenaars aller tijden. In mei 2017 is een schilderij van hem geveild voor 110,5 miljoen dollar.

Bron: Francene Keerey

De tentoonstelling Basquiat, The Artist and His New York Scene is te zien in SCHUNCK Heerlen tot en met 2 juni. Het museum biedt ook, in combinatie met de tentoonstelling, een street art tour door Heerlen aan. Hierin wordt een link gelegd tussen het ruige New York en het rauwe van de mijnwerkersstad.