Nu te Zien! - Ceija Stojka in Museum Het Valkhof

Ceija Stojka (1933-2013) wordt als meisje van tien jaar samen met haar Roma-familie gedeporteerd naar Auschwitz. Decennia lang zwijgt ze over de Holocaust en de verschrikkingen die ze heeft doorstaan. Maar op 55-jarige leeftijd barst ze open. Ze schildert meer dan duizend expressieve schilderijen over haar leven voor, tijdens en na de kampen. Ze schildert onbevangen, als een kind. Tot en met 10 juni is haar aangrijpende werk te zien Museum Het Valkhof in Nijmegen. 

In Nu te zien! verlaten museumdirecteuren hun eigen museum om een bijzondere tentoonstelling te bezoeken die u gezien moet hebben. Deze week bezoekt Ralph Keuning, directeur van Museum De Fundatie, de tentoonstelling 'Ceija Stojka, herinneringen van een Roma' in Museum Het Valkhof. Bekijk de aflevering hier. 

Bron: Celia Pernot

'Wij leven in het verborgene'

Veertig jaar lang wil en kan de Oostenrijkse Ceija Stoijka niet praten over wat ze heeft doorstaan. Maar als ze eenmaal besluit zich te uiten, is het hek van de dam. Ze maakt honderden schilderijen en schrijft vier boeken, waaronder Wir lebe im Verborgenen (1988). Ze is een van de eerste Roma-vrouwen die op deze manier haar ervaringen deelt. Daarnaast neemt ze zich vanaf dat moment ook stellig positie in tegen het toenemende racisme en de opkomst van steeds meer extreem-rechtse en nationalistische partijen in Oostenrijk. Ze zet alles op alles om ervoor te zorgen dat haar geschiedenis niet langer wordt ontkent en niet in de vergetelheid raakt.

Het vermindert de druk op mijn ziel.

Ceija Stojka

De vergeten genocide

De genocide van de Roma is, in tegenstelling tot die van de joden, lange tijd niet erkend, waardoor de slachtoffers geen compensatiebetalingen kregen. Pas in 1980 is daar verandering in gekomen na een hongerstaking van Roma in voormalig concentratiekamp Dachau. Voor veel slachtoffers kwamen de beatalingen echter te laat. Een van de voorvechters van de erkenning van de Roma-genocide was Karl Stojka, de broer van Ceija. Ook hij verwerkte zijn oorlogservaringen met schilderen. 

Bron: Karl Stojka

Overleven via kunst

Voor Ceija was het schilderen een manier van verwerken. "Het vermindert de druk op mijn ziel". Zij en haar broer Karl zijn niet de enige Holocaust-overlevenden die na de oorlog naar de kunst grijpen als psychisch redmiddel. Voor veel slachtoffers was praten te moeilijk en kunst de enige manier om zich te kunnen uiten over de gruwelen, het verlies, de eenzaamheid en de uitsluiting. Eén van de meest bekende en meest aangrijpende verslagen over het leven in een concentratiekamp werd geschreven door de Italiaanse Primo Levi. Het boek Is dit een mens? was voor hem een poging om zijn trauma te bezweren. 

Bron: Celia Pernot

Oorlogsherinneringen van een Roma

Stojka en haar werk zijn nog amper bekend in Nederland. Museum Het Valkhof hoopt daar met de tentoonstelling Oorlogsherinneringen van een Roma verandering in te brengen. In elk geval zet het Stojka's missie voort om de Roma-genocide en de Holocaust niet in vergetelheid te laten raken. De schilderijen van Stojka wijst de kijker niet alleen op de feiten, 'dit is gebeurd', maar maakt het ook invoelbaar, 'dit is hoe het was'. 

Bron: Foto: Christa Schnepf

Ceija Stojka, herinneringen van een Roma is te zien tot en met 10 juni 2019 in Museum Het Valkhof in Nijmegen.