Nu te Zien! - Erwin Olaf in Gemeentemuseum Den Haag

Nu te zien / 26 mrt 2019

Een van Nederlands beroemdste fotografen wordt dit jaar 60: Erwin Olaf. Reden voor een feestje in de vorm van een dubbeltentoonstelling in Fotomuseum Den Haag en in het Gemeentemuseum Den Haag. Van zijn vroegste werk uit de jaren tachtig tot de foto's die hij maakte van het Koninklijk Huis, alles komt aan bod. Met als kers op de taart de première van zijn nieuwe serie Palm Springs. Een ode aan de meest inspirerende fotograaf van Nederland. Maar wie inspireerde hem eigenlijk?

In Nu te zien! verlaten museumdirecteuren hun eigen museum om een bijzondere tentoonstelling te bezoeken die u gezien moet hebben. Deze week bezoekt Ralph Keuning, directeur van Museum De Fundatie, de dubbeltentoonstelling van Erwin Olaf in Gemeentemuseum Den Haag en Fotomuseum Den Haag. Bekijk de aflevering hier.

Erwin Olaf - Freimaurer Loge Dahlem (2012)

Inspiratiebronnen

De dubbeltentoonstelling in het Gemeentemuseum en het Fotomuseum zou je als drie delen kunnen zien. Als eerste heb je zijn vroege, provocerende werk waar hij bekend mee werd, waaronder de series Chessmen (1987-88) en Blacks (1990) en het beroemde zelfportret Cum (1985). Het tweede deel van de tentoonstelling staat in het teken van zijn filmische, 'stillere' werk. Olaf liet met deze omslag zien dat hij niet alleen taboes doorbreekt, maar ook reputaties. Het laatste deel is de nog niet eerder getoonde serie Palm Springs (2018). Naast deze drie delen, die samen het indrukwekkende oeuvre van Olaf vormen, zijn er ook twintig werken van fotografen te zien die Olaf hebben geïnspireerd. Die hem anders lieten kijken naar zijn vak of hem een onverwachtse richting induwde.

Seks en dode mensen

In de jaren tachtig werd Olaf beïnvloed door fotografen als Robert Mapplethorpe (1946-1989) en Joel Peter Witkin (1939). Het was een tijd waarin kunstenaars volop de vrijheid onderzochten door elke denkbare grens op te zoeken. Mapplethorpe fotografeerde onder andere expliciete homo-erotiek en maakte in de jaren '60 series over de BDSM-cultuur. Zijn werk werd gezien als zeer controversieel. Witkin ging nog een stap verder. Hij fotografeerde fysiek misvormde mensen en zelfs lijken. De jonge Erwin liet zich maar wat graag meeslepen met deze heftigheid.

Robert Mapplethorpe - Joe. NYC. (1978)

Bron: Robert Mapplethorpe Foundation

Joel Peter Witkin - Testicle Stretch with Possibility of a Crushed Face (1982)

Rineke Dijkstra

Olaf leerde van fotografe Rineke Dijkstra dat de essentie van een zelfportret in de ogen zit. ‘Je kunt verder alles ensceneren, maar de ogen, die moeten goed zijn. Die moeten de persoon op de foto blootgeven en kwetsbaarheid oproepen.’ Over Dijkstra's zelfportret uit 1991, waarop ze in een gesptreepte badpak en blauwe badmuts in de doucheruimte van het Marnixbad in Amsterdam staat, zegt hij in de Volkskrant: ‘Die foto is zoveel meer dan een registratie van een vrouw die net heeft gezwommen, hij gaat over uitputting, over de laag áchter de façade.’ Voor zijn serie zelfportretten ‘I wish I am I will’ (2009) heeft hij zich ook door de fotografe laten inspireren. In dit aangrijpende drieluik verbeeldt Olaf zijn toekomst als longemfyseempatiënt. In navolging van Dijkstra laat hij een kwetsbare kant en toegankelijkheid zien in zijn ogen.

Erwin Olaf - I wish I am I will be (2009)

Engagement

Maar misschien is de belangrijkste inspiratiebron van Olaf wel zijn eigen woede. "Boosheid werkt bij mij als een motor." Na de verschrikkelijke aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs maakte hij het tweeluik ‘Tamed & Anger’. Hierin heeft hij zichzelf gefotografeerd in religieuze kleding en een bit in zijn mond. Zijn blik is woest en het kwijl loop lans zijn baard. Een op hol geslagen paard.

Een ander voorbeeld: Olaf zet zich al van jongs af aan in om taboes rondom homoseksualiteit te doorbreken. In 2012 leidt dit tot het organiseren van een ‘Kiss-in’. Dit deed hij als reactie op een ruzie tussen hem en een snackbareigenaar, die hem verzocht om niet in het openbaar te zoenen. De actie leverde een honderd man sterke zoenpartij in het openbaar op. 'Het wordt tijd dat je op elke straathoek in Nederland je geliefde mag aanraken, hand in hand mag lopen, mag kussen en soms hartstochtelijk mag zoenen.' Helaas leidt het ook tot een volgende opstootje, waarbij Olaf een journalist van GeenStijl in het gezicht spuugt. Naar aanleiding van het incident maakt hij het zelfportret Tar & Fathers (2012) waarbij zijn gezicht onder de pek en veren zit.