Nu te Zien! - Jacqueline de Jong in Stedelijk Amsterdam

Nu te zien / 2 apr 2019

Jacqueline de Jong (1939) heeft haar hele leven gedaan waar ze zelf zin in had. Net als een balletje in een flipperkast: denk je dat ‘ie naar rechts gaat, schiet ‘ie naar links en vice versa. Die onvoorspelbare beweeglijkheid is ook terug te zien in haar werk. Het Stedelijk Amsterdam toont een retrospectief dat al net zo wild alle kanten op schiet.

In Nu te zien! verlaten museumdirecteuren hun eigen museum om een bijzondere tentoonstelling te bezoeken die u gezien moet hebben. Deze week bezoekt Cathelijne Broers, directeur van de Hermitage en De Nieuwe Kerk, de retrospectief Pinball Wizard over het leven en werk van Jacqueline de Jong in het Stedelijk Amsterdam. Bekijk de aflevering hier.

Tegendraads

Al vroeg was De Jong wars van regels hoe het hoorde. Ze stopte vlak voor haar eindexamen met school en ging werken in het Stedelijk museum. Daar werd haar tegendraadse aard aangemoedigd door de al even tegendraadse directeur Willem Sandberg. Ook hier hield De Jong zich niet altijd aan de regels, hoewel dat meer te maken had naïeve onwetendheid dan met rebelsheid. Zo had ze ooit bij het categoriseren van de bibliofiele boeken een groot aantal bijzondere exemplaren opengemaakt en doorgebladerd om te zien wat er instond. Helemaal niet de bedoeling van de collectorsitems, maar Sandberg kon gelukkig om lachen.
Haar eigengereidheid zorgde er ook voor dat ze nooit trouwde en geen kinderen kreeg. Daar had ze geen zin in. Ze wilde zich enkel committeren aan kunst, niet aan een gezin.

Situationisten

Het is geen wonder dat De Jong als een blok viel voor de situationisten, een groep kunstenaars en denkers waarbij alles draaide om het vestigen van een vrije maatschappij. ‘Wij denken in de eerste plaats dat de wereld veranderd moet worden. Wij willen de samenleving en het leven waarin wij opgesloten zitten op de meest bevrijdende manier veranderen. Wij weten dat deze verandering door middel van geëigende acties bereikt kan worden.’ De situationisten wilden leven in plaats van geleefd worden. Ze weigerden ten prooi te vallen aan modernistische planning, maar wilden koste wat kost hun eigen draai geven aan de stad. Dat deden ze dus door acties te organiseren. Dit kon van alles zijn, als het maar spontaan leek, kort duurde en massaliteit en media-aandacht uitlokte.
De Jong voelde zich meteen thuis bij deze artistieke oproerkraaiers. “De wereld veranderen, dat wilde ik ook”.

Geen uitleg

In De Jongs tijdschrift The Situation Times komt haar eigenzinnige anarchisme ten volste tot uiting. De uitgaves zijn een soort collages met werk van verschillende kunstenaars, in verschillende stijlen en zelfs gedrukt op verschillende soorten papier. Het schiet alle kanten op. Net als een flipperkast. Bij de eerste uitgave wilden mensen weten hoe ze nou precies het moesten lezen en interpreteren. Belachelijk, vond ze het. Dat was het hele punt van het tijdschrift, dat er geen regels waren. Dat de lezer zelf verbanden zou leggen. Vrijheid pur sang.

Pinball Wizard

Zelfs de retrospectief in het Stedelijk heeft iets weg van het beroemde jaren zeventig-spel. Als een balletje word je heen en weer getikt tussen de bruisende en kolkende werken van De Jong en de kunstwerken die haar hebben geïnspireerd. Alles lijkt in beweging te zijn, de kleuren, de snelle penseelstreken, zelfs de onderwerpen zijn dynamisch: kosmonauten, monsters die in elkaar grijpen als een kluwen, sport, rollende biljartballen. En natuurlijk flipperkasten.

Het dynamische leven en werk van Jacqueline De Jong is nog tot en met 18 augustus 2019 te bewonderen in het Stedelijk Amsterdam.