Oog in oog met de geportretteerden van Rineke Dijkstra

In de video-installatie 'I See a Woman Crying' (2010) van Rineke Dijkstra ziet het publiek groepen schoolkinderen die naar een reproductie van Picasso's schilderij Weeping Woman kijken. De kijker aanschouwt de kinderen zonder daarbij indringend te zijn. Anders dan bij veel van het eerdere werk van Dijkstra, los van het feit dat ze voor het eerst gesproken woord gebruikt, kijken de geportretteerden niet in de camera.

Dijkstra is überhaupt wars van conventionele portretten. De haarscherp gedetailleerde foto's die Dijkstra maakt voor haar series geven de toeschouwer bijna het idee oog in oog te staan met de geportretteerden. Als kijker identificeer je je vooral met gevoelens die zij tonen, zoals verlegenheid of ongemak. Dat is goed te zien in haar serie Strandportretten (1992–1994) die bestaat uit sobere foto's van jonge mensen op stranden in heel de wereld. Met deze reeks foto's vestigde zij haar reputatie als maker van portretten die de identiteit, kwetsbaarheid en waardigheid van de geportretteerden in beeld brengen. 

In Nu te Zien! de grote overzichtstentoonstelling met werk van fotograaf Rineke Dijkstra

Moderne portretten die doen denken aan Hollandse Meesters

Dankzij deze reeks brak de fotograaf internationaal door. Ze is gefascineerd door de manier waarop je als kunstenaar iemands persoonlijkheid zo goed mogelijk in één portret kunt vangen. De blik is daarbij van belang, maar ook elementen als licht, achtergrond, pose en kleding. In 2017 won ze de internationale fotografieprijs The Hasselblad Award. De jury schreef over haar: 'Ze slaagt erin mensen zo te vangen dat ze op een verbazingwekkende manier aanwezig zijn, op precies dat ene moment. Hoewel ze absoluut modern zijn, tijdloos zelfs, doet haar portretwerk denken aan de grote meesters van de Gouden Eeuw van de Nederlandse kunst'. De vergelijking met Hollandse Meesters is niet nieuw en verschillende musea hebben portretten van Dijkstra naast schilderijen uit de zeventiende eeuw geplaatst. Zoals het Frans Hals Museum, met de tentoonstelling Conversation Piece IV (2014).

Transformatie van identiteit

Dijkstra heeft voor meerdere series jonge mensen gefotografeerd die op de grens van volwassenheid zitten en nog op zoek zijn naar hun identiteit. De geportretteerden staan steeds midden in het beeld en kijken recht in de camera, soms aarzelend en onhandig, soms stoer. Wie speelt een rol? Dat intrigeert Dijkstra, ze laat de kijker zich afvragen hoe waarheidsgetrouw het portret is. Ondanks dat de geportretteerde als het ware voor de aanschouwer lijkt te staan, de persoon op beeld blijft ondoorgrondelijk. Wie verschuilt zich achter een masker en wie toont zijn ware gezicht? Deze vragen komen ook terug in de video Marianna, The Fairy Doll (2014). De tienjarige Russische ballerina glimlacht tijdens het dansen, zoals het haar geleerd is. Maar hoe langer ze oefent, hoe meer de kijker kan zien dat het meisje steeds vermoeider wordt. 

Museum De Pont 

In museum De Pont is t/m 22 juli een grote overzichtstentoonstelling met het werk van Rineke Dijkstra te zien. Naast de 80 fotowerken, zullen ook zes videowerken van de fotograaf te zien zijn. Hier zit ook de installatie I See a Woman Crying bij.