In Tussen Kunst en Kitsch vanuit Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch taxeert Joseph Estié drie blauw-witte bordjes en krijgt Expert Remco van Leeuwen een bijzonder houten sculptuur onder ogen.
Uitzending zondag 30 juni 2019 om 20.25 uur NPO 1, herhaling van woensdag 24 januari 2018
Drie blauw-witte bordjes
Voorstelling: Katwijk of Scheveningen
Herkomst: Japan
Datering: 1690-1700
Materiaal: porselein
Afmetingen: 19 cm doorsnede
Mevrouw is met deze bordjes ‘grootgetrokken’; ze stonden altijd bij haar ouders op het dressoir in de woonkamer. Oorspronkelijk waren er vier van dit soort bordjes, maar een is er gesneuveld. Expert Joseph Estié vertelt dat deze Japanse bordjes speciaal zijn gemaakt voor de Hollandse markt, men noemt het ‘Japon de Commande’. Het werd op bestelling in Japan gemaakt en door de V.O.C. verscheept naar Europa.
De voorstelling is waarschijnlijk in Japan nageschilderd van een Hollandse prent, waarop Katwijk of Scheveningen stond afgebeeld. Het kan ook dat dit nageschilderd is van een voorstelling op Delfts aardewerk, dat als voorbeeld naar Japan werd gestuurd. We zien namelijk geen ingewikkelde randdecoratie en veel aandacht voor het landschap en de Hollandse lucht; dit zag je ook op Delfts aardewerk en dat noemde men ‘openlucht bordjes’.
In Nederland dacht men tot eind jaren tachtig dat dit type porselein in de negentiende eeuw in Japan was gemaakt, en dus niet erg oud was. Maar toen werd de inventaris van een kasteel in Engeland, Burghley House, gepubliceerd. Daarin werden deze bordjes al als levering van rond 1700 opgenomen – een bewijs dat ze dus al veel eerder in Europa voorkwamen.
Houten sculptuur
Voorstelling: Maria met kind
Herkomst: Utrecht / Noord Nederland
Datering: ca 1480
Materiaal: eikenhout
Afmetingen: 20 cm breed, 60 cm hoog
Dit beeld zit al vier generaties in de familie. Het is zogenaamde ‘onverdeelde boedel’, dat betekent dat het niet echt van iemand is maar dat het altijd in de familie blijft. Door de voorvaderen is bepaald dat deze Maria met kind een ‘verbinder’ in de familie moet zijn. Het beeld staat dan ook altijd bij speciale gebeurtenissen als een huwelijk of begrafenis op het altaar van de kerk. De familie komt jaarlijks bij elkaar om elkaar te ontmoeten, en op dat moment wordt het beeld weer voor een jaar aan een ander familielid doorgegeven.
Expert Remco van Leeuwen vertelt dat het een echt Middeleeuws beeld is van een prachtig formaat. Dat het Middeleeuws is, zie je duidelijk aan de houding van Maria; de knik in het lichaam, de knie naar voren, dat duidt allemaal op de vijftiende eeuw. Dit soort beelden werden gebruikt voor huisdevotie.
De mooie lange vingers, de prachtige plooien van de jurk, de brede haardracht en de fijne oogjes doen denken aan beeldhouwers uit Utrecht. Brokstukken van de Beeldenstorm zijn in Utrecht gevonden, waaronder een stenen vrouwenkop. De maker daarvan wordt ‘De Meester van de Stenen Vrouwenkop’ genoemd. De ogen en haardracht daarvan lijken sterk op hoe deze Maria is gemaakt. Het lijkt ook op het werk van de Utrechtse beeldhouwer Adriaan van Wezel. Maar om zeker te zijn dat het werk van hem is, is nader onderzoek vereist. Wie het ook gemaakt heeft, het is een prachtig Middeleeuws beeld van een mooi formaat, uit 1 stuk gestoken. Hoewel de handjes van het kind missen en er sprake is van enige restauratie, is het toch een museaal stuk.
