Tussen Kunst en Kitsch: Bevrijdingsmuseum - waardevolle kunst

In de uitzending van woensdag 8 juni 2022 vanuit Bevrijdingsmuseum Zeeland laat Titia Reuser haar licht schijnen op een schitterend verjaardagscadeau, mag Willem de Winter een schilderij van Johannes Akkeringa bewonderen en vertelt Esther Aardewerk meer over een zilveren kurkentrekker uit de achttiende eeuw.

• Maker: Tiffany & Co
• Herkomst: Amerika
• Datering: 1910
• Materiaal: platina, briljant
• Afmetingen: circa 18 cm

Mevrouw werd 50 jaar en kreeg dit juweel van haar man. Zij wilde graag iets speciaals voor haar verjaardag. Zij wilde graag een diamanten armband “I’m a bit spoiled” vertelt zij. Meneer en mevrouw zijn samen gaan zoeken op Ebay. En toen stuitten zij op deze armband van Tiffany & Co. De verkoper was een handelaar uit Amerika. Hij heeft het opgestuurd en werden het pakketje afgeleverd bij de buren. Het was allemaal best spannend of het wel aankwam.

Mevrouw houdt heel veel van Art Deco. Volgens haar is het tijdloos en komt het weer in de mode. Ze heeft het slot laten vervangen omdat het vrij snel brak, nadat zij de armband gekregen had van haar man. Meneer en mevrouw wilden zeker weten dat het hier een Tiffany & Co-armband betrof. Daarom zijn zij met een foto van de armband naar Parijs getogen en hebben die in de Tiffany & Co winkel laten zien. De verkoper leek niet echt een expert, maar wist te vertellen dat het inderdaad een Tiffany & Co was uit de jaren 20 van de vorige eeuw. 

Toch willen meneer en mevrouw het echt zeker weten… 

Volgens expert Titia Reuser is het een typische art deco-armband. Dat is te zien aan de oude slijpsels en de stijl. De armband is van platina gemaakt en niet gekeurd, maar wel gesigneerd. Het slotje en veiligheidskettinkje zijn niet authentiek. De armband is mooi gevormd, de schakels zijn aan de onderkant een beetje hol zodat de armband zich mooi vormt op de pols. Ook gaat het hier om een authentieke Tiffany & Co.  

Tiffany & Co is bekend om haar briljant werk, dat zie je aan kwaliteit van de stenen, ook kleine steentjes zijn van goede kwaliteit. Er is niet op bezuinigd. Dat past bij dergelijke grote juweliershuizen.

  Voorstelling: Moeder met dochter in lommerrijke tuin

• Maker: Johannes Evert Hendrik Akkeringa (1861-1942)
• Herkomst: Nederland
• Datering: rond 1900
• Materiaal: olieverf op doek
• Afmetingen: 40 x 40 cm

Het schilderij heeft altijd bij de eigenaresse in het ouderlijk huis gehangen. Zij weet helaas niet hoe haar ouders eraan gekomen zijn. Mevrouw vond het altijd zo’n lief schilderij en dat wist haar moeder, dus bij verdeling van de erfenis stond beschreven dat het aan mevrouw moest worden nagelaten. Het hangt sinds 3 jaar bij mevrouw in de zitkamer. Mevrouw heeft het laten restaureren, omdat zij het vermoeden had dat er rookaanslag op zat. Het is daardoor wel opgeknapt, maar minder dan mevrouw had gehoopt. Het schilderij heeft zij niet laten taxeren. 

Mevrouw denkt dat het een Van Ekeren is, dat is haar altijd verteld. De restaurator had zelfs beetje spijt van prijsafspraak over restauratie. Als zij geweten had dat het een Van Ekeren was, dan had zij meer gevraagd voor restauratie. Mevrouw wil graag weten wat de waarde is. 

Volgens Willem de Winter is het een schilderij van de schilder Johannes Evert Hendrik Akkeringa. Deze werd geboren in Indonesië. Hij is vooral bekend geworden met schilderijen van strandgezichten, nettenboetsters, bloemstillevens én intieme thee-uurtjes met mensen in een lommerrijke omgeving. Dat is hier het geval. Een moeder en dochter zitten samen te handwerken aan een tafel in een lommerrijke tuin.

Johannes Evert Hendrik Akkeringa was zoon van een Nederlandse vader en Chinees-Javaanse moeder. En omdat zijn vader op jonge leeftijd overleed, vertrok Akkeringa al vroeg naar Den Haag. Daar ging hij naar de academie en raakte bevriend met tijdgenoten als Willem de Zwart, Floris Verster, Marius Bauer en Isaac Israëls. Akkeringa vond het fijn om naar buiten te gaan om te werken. 

• Voorstelling: bovenkant: kuip, zijkanten: gereedschappen uit kuiperij
• Herkomst: Nederland
• Datering: 1769
• Materiaal: zilver
• Afmetingen: 9 cm hoog, 6 cm breed

Het is van de vader van mevrouw. Hij heeft hem uit een erfenis van een oudoom van hem gekregen. Hij ligt in een kast tussen allemaal andere zilveren spullen. 

De letters J.T.D.V. staan op de kurkentrekker: Jan Thijszoon de Vries, dat was de eigenaar van deze kurkentrekker. Hij zat in de walvisvaart, kwam uit Wormerveer, en hij had ook een kuiperij. Daar maakte je tonnen van hout en wilgenteen. Daar werd bijvoorbeeld wijn en bier mee verscheept, maar ook vers drinkwater en olie. Die tonnen, of ‘kuipen’, waren belangrijk voor de scheepvaart. Ze werden ook op de walvisvaart gebruikt, om vis te conserveren. In een ton ging dan een laag vis, daarna een laag zout, dan weer een laat vis, enzovoort. 

Op de zijkanten van de kurkentrekker staan allerlei gereedschappen van de kuiperij afgebeeld, zoals bijvoorbeeld hoepels (wilgentenen die om ton werden gedaan). Het bijzondere aan deze kurkentrekker is, dat er veel filigrain zilver is gebruikt. Dat is uniek, dit is de eerste kurkentrekker met filigrain uit de achttiende eeuw die Esther Aardewerk ziet. Filigrain is een techniek waarbij een zilverdraad steeds dunner werd getrokken, dan gedraaid en dan heel minutieus aan elkaar gesoldeerd. 

Helaas is de schroefdraad vervangen, daardoor halveert de waarde van de kurkentrekker. 

Uitzending woensdag 8 juni 2022 om 20.30 uur op NPO 1 (daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start)