Tussen Kunst en Kitsch: bijzondere voorwerpen en bijzondere verhalen

Woensdag 6 februari: vanuit het Drents Museum Assen taxeert expert Marcel Brouwer een sculptuur van Paul Citroen, Jaap Polak een kan voor een plengoffer en Emiel Aardewerk een zilveren knottenkistje.

• Voorstelling: Golf
• Maker: Paul Citroen
• Herkomst: Leerdam
• Datering: 1960
• Afmeting: H 18cm, B 15cm

De achternicht van de moeder van meneer, was de eerste vrouw van kunstenaar Paul Citroen. Zij hadden veel contact. Paul Citroen kwam ook vaak over de vloer en heeft meneer als baby en peuter veel getekend. In de oorlog stroopte Citroen vaak konijnen, die het gezin - dat alleen nog maar bloembollen at - de oorlog door heeft geholpen. Waarschijnlijk hebben zijn ouders dit beeld gekocht, om de kunstenaar te steunen. Deze sculptuur heeft thuis altijd op de vensterbank gestaan. 

Cabaretier Bram Vermeulen was een vriend van de jongste broer van meneer, en Vermeulen gebruikte het in zijn jeugd wel eens als asbak! Dat kwetste de eigenaar zeer.  

Expert Marcel Brouwer vertelt dat dit beeld echt een autonome sculptuur is. Het vertoont gelijkenissen met de vorm van een golf. Glasfabriek Leerdam huurde, naast hun vaste ontwerpers, autonome kunstenaars in die voor hen werkten en ook zogenoemde ‘Leerdam Unica’ lieten uitvoeren. Paul Citroen heeft maar 54 unica voor glasfabriek Leerdam ontworpen. Deze golf is gesigneerd en draagt nummer 40. Het beeld oogt op het eerste gezicht misschien wat rommelig, maar het is wel degelijk afgewerkt volgens de hoogwaardige kwaliteitseisen van deze glasfabriek. 

• Herkomst: China
• Datering: 12^e tot 11^e eeuw voor Christus
• Materiaal: brons
• Afmeting: 20 x 18, diameter 17 cm

Mevrouw heeft de kan geërfd van de zus van haar grootmoeder, die een paar jaar in Hong Kong woonde en kunst verzamelde. Ze wil graag weten hoe het gebruikt werd, want toen ze op zoek ging naar informatie kwam ze verschillende dingen tegen: dat het een grafgift kon zijn, maar ook dat het een kan zou zijn om wijn in op te warmen. Ze heeft iets vergelijkbaars weleens in een museum gezien en denkt dat het iets bijzonders is, maar ze heeft geen idee van de waarde.

Expert Jaap Polak vertelt dat dit een ‘yue’ is. Dat is een kan die in China gebruikt werd voor plengoffers met wijn ter verering van de voorouders, op het graf. Soms werden ze ook in het graf meegegeven. Ze bestaan in verschillende maten. Dit exemplaar is gedecoreerd met een tao-thi masker, een kop van een tijger of een leeuw, dat was bedoeld ter bescherming. Op het oor als handvat ziet men een kop van een hertje als greep. 

Deze kannen worden regelmatig vervalst, maar aan de patina kun je zien dat deze echt is.

• Herkomst: Friesland
• Datering: ca 1670
• Materiaal: zilver
• Afmeting: H 8cm, B 9cm

De ouders van mevrouw hadden drie winkels: een antiekzaak, een tweedehandswinkel en een verlichtgingszaak. Dit kistje hebben haar ouders ooit geruild voor een televisie uit de tweedehands zaak. Uiteindelijk werden de drie winkels verkocht, maar dit kistje heeft de moeder van mevrouw altijd bewaard. 

Expert Emiel Aardewerk vertelt dat dit een ‘knottenkistje’ wordt genoemd. In Friesland was het een gebruik dat de man met een met munten gevulde en dichtgeknoopte doek langs de vrouw liep waar hij zijn oog op laten vallen. Als de vrouw de knoop aantrok, was zijn huwelijksaanzoek bevestigd. De munten werden gezien als bruidsschat; de man ‘koopt’ de bruid van de vader. In gegoede en adellijke kringen is de knottendoek vervangen door een zilveren juwelenkistje, vandaar de naam ‘knottenkistje’. Meestal zijn ze niet gekeurd, omdat ze rechtstreeks in opdracht van de eigenaar gemaakt werden. 

Het kistje is niet gepoetst, maar prachtig gegraveerd met symbolen die met de liefde te maken hebben, zoals twee in elkaar grijpende handen en een brandend hart en Cupido met pijl en boog.