Tussen Kunst en Kitsch: Cobra Museum Amstelveen - kunstzinnige familiestukken

Woensdag 27 januari 2021 vanuit Cobra Museum krijgt Rob Driessen werk van de Deense pottenbakster Bodil Manz aan tafel, taxeert Paul van Rosmalen een vroeg werk van Kamerlingh Onnes en ontdekt Emiel Aardewerk een Hansje in de kelder…

Maker: Bodil Manz
Herkomst: Den Haag
Datering: circa 1990
Materiaal: keramiek
Afmetingen: 2 cm 

Mevrouw heeft de drie vazen gekregen van een hele kunstzinnige oom. De broer van haar moeder was een echte kunstliefhebber en verzamelde ook graag. Ze had een goede band met haar oom, ze gingen samen graag naar musea. Tien jaar geleden is hij overleden en erfde zij deze drie vazen. Ze heeft ze in de kamer in een grote glazen vitrinekast staan. Wat de waarde van de vazen is weet ze niet, wel wie de maker is. 

Expert Rob Driessen: Deze drie vazen zijn ontworpen door Bodil Manz, een Deense pottenbakster. Ze is 77 jaar, geboren in 1943 in Kopenhagen. Ze is een internationale topper op het gebied van hedendaagse keramiek en is al tientallen jaren actief. Ze heeft een speciale techniek waardoor haar ontwerpen flinterdun worden. Ze giet de porseleinklei in een mal en bakt dit op een heel hoge temperatuur. Dat wordt ook wel biscuitbrand genoemd, de zachte klei verandert dan in hard porselein. Daarna brandt ze de kleur erin door transfers aan te brengen, een soort plakplaatjes, en het nogmaals heel hoog te bakken.  

Eén van de vazen, de hoekige, heeft een klein barstje, maar waarschijnlijk heeft Manz dat zelf gerepareerd. Daardoor is de waarde flink gedaald.

Voorstelling: treinen, ‘spoorwegemplacement’
Maker: Harm Heike Kamerlingh Onnes
Herkomst: Leiden
Datering: 1921
Materiaal: olieverf op doek
Afmetingen: 59 cm hoog, 165 cm breed

De oudoom van meneer was de kunstenaar Harm Kamerlingh Onnes. Hij was de broer van zijn grootmoeder. Waarschijnlijk heeft zijn grootmoeder dit schilderij ooit van haar broer gekocht, om hem financieel te ondersteunen. Het hele huis van zijn grootouders hing vol met zijn schilderijen, alle kleinkinderen hebben er wel een paar geërfd. 

Expert Paul van Rosmalen: Harm Kamerlingh Onnes was een Leidse kunstenaar. Zijn vader was schilder, en kende Albert Einstein waar hij ook nog portretten van heeft gemaakt. Zijn oom was de nobelprijswinnaar in de natuurkunde. Harm Kamerlingh Onnes is bekend geworden met zijn latere werk, hele anekdotische, ietwat naïeve schilderijen met een vleugje humor. Deze ‘klein burgerlijke’, vaak humoristische straattaferelen doen denken aan de kronkels van Carmiggelt.

Maar dit is een vroeg werk van Kamerlingh Onnes. Tussen 1917 en 1925 experimenteerde hij met veel verschillende stijlen. Van pointillistisch tot abstract. Hij was zeer bevriend met de architect Ko Oud, de oprichter van De Stijl. Uit dit werk blijkt zijn bewondering voor Bart van der Leck, een van de schilders van De Stijl. De treinen zijn in een abstract realistische stijl weergegeven. De horizontale en verticale lijnen van De Stijl zijn heel herkenbaar. Hij heeft maar een paar van dit soort werken gemaakt, wat het zeker bijzonder maakt. 

Voorstelling: Florale motieven
Herkomst: Dokkum
Datering: ca. 1900
Materiaal: zilver
Afmetingen: 20 cm hoog, 18 cm doorsnede

Deze tazza komt uit de erfenis van de ouders van meneer. Het zit al heel lang in zijn familie. Hij heeft hem nog nooit laten taxeren maar is wel benieuwd naar de waarde.

Expert Emiel Aardewerk: In deze ondiepe schaal op hoge voet schonk men wijn. Op dat moment komt er uit de middelste bol een figuurtje tevoorschijn. Dat wordt Hansje in de Kelder genoemd. Als de zwangerschap goed verliep, dan dronk men uit deze tazza om aan te kondigen dat de vrouw des huizes in verwachting was. Als men hoopte op een meisje, dan noemde men het figuurtje niet Hansje in de Kelder maar Maaike in ‘t Schaaprijke; Maaike in de schaapskooi. Zowel de kelder als de schaapskooi verwijzen naar de geborgenheid van de baarmoeder.

Dit soort tazza’s met een verschijnend figuurtje in het midden zijn erg zeldzaam. Helaas is dit exemplaar nep. De keuren zijn vals, het formaat is te groot en de decoratie is te grof.  

Direct na de uitzending wordt op NPO 2 Extra doorgepraat over één van de bijzondere vondsten uit een aflevering van Tussen Kunst en Kitsch. NPO 2 Extra vind je bij Ziggo op kanaal 222, bij KPN, Telfort en XS4ALL op kanaal 88 en bij T-Mobile op kanaal 381.