Tussen Kunst en Kitsch: diverse musea afl. 1 - een keur aan zeldzame kunst

Woensdag 12 januari 2022 vanuit diverse musea: krijgt Willem de Winter een fraai werk van 'tekenend verteller' Rien Poortvliet aan tafel, mag Joseph Estié zijn licht laten schijnen op een 'famille verte' schotel en is Mieke Zilverberg euforisch bij het zien van een Rembrandt onder de oudheid: een Fayum portret.

Schilderij van twee herten met vos 

aquarel van eekhoorn

• Maker: Rien Poortvliet (1932-1995)
• Herkomst:  Soest 
• Datering: 1978/ ca 1975
• Materiaal: olieverf op doek/ aquarel op papier 
• Afmetingen: 60 cm hoog, 70 cm breed ; 40 cm hoog, 60 cm breed 

Meneer kocht in 1977 het boek met Bijbelse illustraties ‘Hij was een van ons’ van Rien Poortvliet. Hij vond het boek zo mooi, dat hij besloot Rien Poortvliet een briefje te sturen met de vraag of hij een tekening van hem kon kopen. Hij hoorde maandenlang niets, maar uiteindelijk kwam er een briefje terug dat hij langs kon komen. De platen uit het boek verkocht Poortvliet niet, maar hij had wel een schilderij en een aquarel staan, waaruit meneer er een mocht kiezen. Maar de keuze was zo lastig, dat hij ze maar allebei heeft gekocht!

Expert: Willem de Winter : Dit voorval is erg zeldzaam, want Poortvliet verkocht eigenlijk nauwelijks schilderijen. Hij leefde van de opbrengst van zijn boeken, de schilderijen waren als zijn kinderen. Poortvliet was een autodidact. Na de middelbare school ging hij de reclamewereld in, want hij kon goed tekenen. Later ging hij boeken illustreren. Zijn boeken werden wereldberoemd, bijvoorbeeld De Kabouter en Het Briesende Paard. Hij vond zichzelf een illustrator, geen kunstenaar. Hij was een ‘tekenend verteller’. Hij was een groot natuurliefhebber en was uiterst bekwaam in het schilderen van dieren in de vrije natuur. Hij schilderde natuurgetrouw, maar niet fotorealistisch. 

Omdat hij in het panel van het televisieprogramma Zo vader, Zo zoon zat, werd hij van een bekende kunstenaar een bekende Nederlander. Hij was bevriend met Prins Bernhard, met wie hij samen ging jagen. Zijn schilderijen zijn ook in het bezit van de koninklijke familie. 

• Voorstelling: Boeddhistische leeuwen en Oosterse symbolen
• Herkomst:  China 
• Datering: Kangxi, ca. 1700
• Materiaal: porselein
• Afmetingen: 37 cm doorsnede 

Dit is een erfstuk. De vader van de huidige eigenaar keek als jongen van twaalf vaak in de etalage van een antiquair. Hij werd naar binnen gevraagd en mocht er klusjes doen, zoals het poetsen van oude zwaarden. Er ontstond een vriendschap met de antiquair. Toen die overleed, kreeg vader deze schotel. 

Expert: Joseph Estié : Vanaf 1700 kwamen er grote hoeveelheden gekleurd porselein vanuit China naar Europa via de VOC. Het sloeg in als een bom. Dit type, met voornamelijk groene emaille, heet ‘famille verte’. Die naam is zo’n 160 jaar geleden bedacht door de Fransman Jacquemart, die het porselein naar kleur verdeelde in famille rose, famille verte en famille noir. Hij was beambte van het ministerie van Financiën, en schreef een boek over het porselein. Toen was er dus al een verbintenis tussen keramiek en geld. In die tijd was famille verte kostbaarder dan blauw-wit porselein. Tegenwoordig is blauw-wit meer in trek, en dus ook kostbaarder. Famille verte wordt nu veel nagemaakt, maar ook al in Frankrijk en zelfs in Delft in de achttiende eeuw.

• Herkomst: Egypte
• Datering: 100-120 na Christus
• Materiaal: hout  
• Afmetingen: 35 cm bij 20 cm   

Haar vader heeft dit portret van haar oma geërfd en zij heeft het waarschijnlijk weer van haar man gekregen. Hij had meerdere stukken uit Egypte. Het hing altijd bij haar oma aan de muur, zo is er ook een foto waarop ze met het portret te zien is. Ze is in 1962 overleden en daarna kwam het bij haar ouders in huis te hangen. Na hun overlijden werden de bezittingen verdeeld, maar wilde niemand dit portret hebben. Ze vindt het een prachtige portretbuste, maar ze heeft geen idee wat de waarde is. 

Expert: Mieke Zilverberg : Dit is een Rembrandt onder de oudheid! Het is een prachtig portret van een overleden vrouw. Ze heeft een Griekse neus, een mooie gevormde mond en wimpers. Aan de oorbellen die ze draagt en haar haardracht kun je zien uit welke periode het portret komt, 100-120 na Christus, al lijkt het, als je naar het gezicht kijkt, uit een vroegere periode te komen. Daardoor zou daar meer onderzoek naar gedaan moeten worden. Haar schouders zijn niet gelijk en daardoor komt er levendigheid in het portret. Ze kijkt wel heel droevig. 

Fayum is een oase en ligt 100 km ten zuidwesten van Caïro. In 1887 werd ontdekt dat de mummies die daar begraven lagen een ‘gezicht’ hadden, de Romeinen gaven de doden een gezicht. Voordat men dood ging liet men al een portret van zichzelf maken. En zo kreeg je mummies met gezichten geschilderd op plankjes. In 1888 werden alle gevonden portretten opgekocht door een Oostenrijkse kunstverzamelaar en meegenomen naar Oostenrijk. Zo kwamen ze in Europa terecht. 

Dit portret bestaat uit zes losse plankjes. Hout was heel erg zeldzaam in Egypte, dus het was niet altijd mogelijk om een plank uit één stuk te vinden. De tunica die zij draagt, heeft de kleur purper wat laat zien dat ze uit een hele hoge klasse kwam. 

Uitzending woensdag 12 januari 2022 om 20.35 uur op NPO 1 (daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start)