Tussen Kunst en Kitsch: Diverse Musea aflevering 2

Woensdag 22 april vanuit diverse Musea: o.a. Kunstmuseum Den Haag en Museum Krona taxeert Fred Kats een mooie klok, Anna Laméris een glas met Hansje in de Kelder en krijgt Wim Bouwman een Japanse rolschildering aan tafel.

 Museum Krona Uden

• Voorstelling: Hansje in de Kelder
• Herkomst: Nederland
• Datering: ca 1720
• Materiaal: glas
• Afmetingen: H 18cm, doorsnede 8cm 

Mevrouw verzamelt glas, koopt dat op online veilingen of rommelmarkten. Dit glas heeft ze voor 500 euro online gekocht. 

Anna Laméris: Op het glas staat de gravure van Hansje in de kelder. Dat is een bekende afbeelding; een zwangere vrouw (moeder) en haar kind (de naakte Amor met vleugels en pijlenkoker) die in de kelder wijn aan het tappen is. Dit glas werd gebruikt om te toasten op de zwangerschap van een vrouw. De titel ‘Hansje’ verwijst naar de veelvoorkomende jongens- en meisjesnaam, maar ook naar de lotsverbondenheid tussen moeder en kind. 

Voor de eigenaresse is dit glas heel toepasselijk, omdat ze zelf verloskundige is. Ze hoopt er ooit uit te drinken als haar dochter, die nu pas 11 is, zwanger is! 

Museum Krona Uden

• Voorstelling: Boeddha van het pure land
• Herkomst: Japan
• Datering: 18^de eeuw, Edo periode
• Materiaal: Linnen
• Afmetingen: H 126 cm, B 94 cm

De ouders van de huidige eigenaar woonden in de jaren ’70 in Japan en kochten daar veel artefacten, waaronder deze bijzondere Japanse schildering. Het fascineerde de huidige eigenaresse altijd, omdat er zo veel details op te zien zijn en het materiaal zo bijzonder bewerkt is. Daarom heeft zij het bij de erfenisverdeling uitgezocht, maar precies weten waarnaar ze altijd graag kijkt doet ze niet. 

De schildering stelt een Mandala voor, een ingewikkeld diagram voorstellende verschillende stadia in het boeddhisme. Het hing in tempels of kloosters om te gebruiken bij het mediteren, want het is om te lezen en beleven. Deze Mandala is een voortbrengsel van het “puren land” boeddhisme, de grootste en populairste stroming van het boeddhisme, en de hoofdstroming van het Japanse boeddhisme. In het midden zien we Amitabha, Boeddha van het oneindige licht, met eromheen de verschillende gebeurtenissen uit zijn leven. 

De opbouw van dergelijke doeken is altijd hetzelfde. Onbewerkt linnen wordt met kalk en schelpen bewerkt. Daarna worden sjablonen met gaatjes op het doek gelegd, waarover roet wordt geblazen. Op die manier is de structuur van de afbeelding vastgelegd. Daarna is het aan de schilder om de invulling te vervolmaken. Daarin verschilt de kwaliteit nogal. De afbeeldingen van deze mandala zijn van zeer hoge kwaliteit. Ook de mounting, de omlijsting van brokaat met licht goud en zwart eromheen, is bijzonder verfijnd

Kunstmuseum Den Haag

• Voorstelling: schildpad en een krab
• Maker/ontwerper: Emile Auguste Reiber
• Herkomst: Frankrijk
• Datering: ca. 1870
• Materiaal: verguld messing met emaille cloisonné
• Afmetingen: 70 x 28 cm

De eigenaresse koestert warme herinneren aan de dagen dat zij bij haar oma op schoot naar deze klok zat te kijken. Haar opa kwam oorspronkelijk uit Iran en had in Nederland een tapijtwinkel. Hij had een liefde voor kunst en speurde veel veilingen af.

De klok doet Oosters aan, zelfs Japans, maar is tot de grote verbazing niet uit het Oosten. Expert Fred Kats herkent de hand van de Franse ontwerper Emile Auguste Reiber. Toen Reiber deze klok ontwierp, ca 1870, was hij duidelijk gegrepen door de destijds heersende kunststroming “het Japonisme”. Zoals de naam doet vermoeden haalt deze kunststroming zijn elementen uit de Japanse Cultuur, zoals hier de schildpad die staat voor het eeuwige leven en de krab die staat voor reïncarnatie en de salamander die staat voor de onsterfelijkheid. En dat allemaal terwijl de klok en daarmee de tijd doortikt.

Het Japonisme kwam in de mode nadat in 1853 Japan uit zijn economische en culturele isolement kwam en in 1867 meedeed aan de wereldtentoonstelling in Parijs. 

Uitzending 22 april 2020, om 20.35 uur op NPO 1 (daarna is de uitzending hier terug te zien).