Tussen Kunst en Kitsch: een klok voor nachtelijk po-bezoek en meer Tussen Kunst en Kitsch

Woensdag 30 januari: vanuit kasteel Ruurlo (Museum MORE) taxeert expert Fred Kats een nachtklokje, Martijn Akkerman een juwelenset en Joseph Estié drie Imari scheerbekkens.

• Herkomst: Duitsland ca. 1700
• Materiaal: messing ( 35 cm  x 19 cm )

Dit is een erfstuk van de grootouders van mevrouw. Bij haar grootouders stond hij altijd op de schoorsteenmantel, bij mevrouw staat hij op een strakke kast in de woonkamer. Het klokje doet het nog en mevrouw gebruikt hem nog steeds, ze moet hem 1 keer per vier dagen ongeveer opwinden. 

Expert Fred Kats vertelt dat dit een echt nachtlampje is voor in de slaapkamer. Er werd een kaars of olielampje achter de klok gezet, zodat je de tijd goed kon zien én zodat er voldoende licht was voor een nachtelijk po-bezoekje. De Italianen hebben dit soort klokjes in het midden van de zeventiende eeuw echt in de markt gezet. Dit exemplaar is wat lichtvoetiger en van Duitse makelij. Er mist een stalen wijzertje bovenin. 

• juwelenset van collier, broche, twee oorhangers en twee armbanden
• Maker: Nicolaas ten Velden 1821-1850
• Herkomst: Amsterdam ca. 1830
• Materiaal: goud en citrien

Deze parure; juwelenset is al heel lang in de familie. Het verhaal gaat dat een van de voorvaderen van mevrouw burgemeester was van de Beijerlanden (Oud- en Nieuw Beijerland, Zuid-Beijerland). Voor een jubileum of trouwdag of iets dergelijks zou hij deze juwelen van de bevolking hebben gekregen. De set is binnen de familie altijd doorgegeven aan de oudste dochter. Mevrouw heeft het nooit gedragen, het ligt in de kluis. Omdat ze ook geen dochters heeft, wil ze het graag verkopen of aan een museum schenken.

Expert Martijn Akkerman vertelt dat er een tweede exemplaar van deze parure, met amethisten, in het Rijksmuseum te vinden is. De motieven van gouddraad wordt ‘cannetille’ genoemd en was typisch voor die tijd. Men droeg aan beide polsen dezelfde armbanden voor de komst van het polshorloge rond 1860. 

De Napoleontische oorlogen hadden vanaf 1800 Europa verarmd, het was geen tijd voor dure juwelen. Daarom gebruikte met citrien; deze geelkleurige kwarts kon in grote kristallen gebruikt worden en was niet zo kostbaar. Van een oorbel is een hanger gemaakt, van een andere een dasspeld. Ook ontbreekt helaas de diadeem bij deze set.   

• Herkomst: Japan, Arita  (1720-1740)
• Materiaal: aardewerk (2x26 cm breed, 1x 27,5 cm breed)

Deze erfenis van moeders kant hangt nu zo’n vier jaar bij meneer aan de muur. Expert Joseph Estié vertelt dat het maken van dit soort porseleinen scheerbekkens een specialisme was in Japan. Het voorbeeld kwam uit Delft en Europeanen lieten dit op bestelling maken in Japan. Imari, genoemd naar de Japanse uitvoerhaven, staat voor de kleuren van het porselein: onderglazuur blauw, ijzerrood en goud. 

Dit soort kommen hing bij de barbier, waar je per jaar betaalde voor al je scheerbeurten, aan de muur. Je had ook koperen, tinnen en Delfts blauwe versies. Scheerbekkens werden ook bij de dokter gebruikt voor aderlatingen. En in Zuidelijke landen was het een uithangbord voor iemand die besnijdenissen uitvoerde of kastraten hielp aan hun hoge stemgeluid….

Uitzending woensdag 30 januari, 20.30 uur op NPO 1