Tussen Kunst en Kitsch: Limburgs Museum - Van Romeinse erotica tot een ontboezeming

In de uitzending van maandag 2 januari 2023 vanuit het Limburgs Museum krijgt Martijn Akkerman een broche voor tussen de borsten aan tafel, helpt Karl Stimm een misverstand uit de wereld over een “duim” met gestileerd schaamhaar en krijgt Tom Angevaren een leuk stel mythische kandelaren onder ogen.

Trillende broche

• Voorstelling: twee bloemen
• Herkomst: Engeland
• Datering: ca. 1870
• Materiaal: briljant geslepen diamanten
• Afmetingen: 8 cm lang

Meneer erfde de broche van zijn vader. Die was boekhouder in een strafinrichting voor landlopers in België. De landlopers moesten werken in de gevangenis. Bij binnenkomst moesten ze hun waardevolle spullen inleveren. Dat hield zijn vader allemaal bij. De meesten zorgden ervoor dat ze vrij kwamen tegen de zomer, want dan konden ze buiten leven en op het land werken. En tegen de winter stalen ze een fiets of deden ze iets anders illegaals, zodat ze weer opgepakt werden en warm konden slapen. 

In de jaren '50 leverde een van de landlopers deze broche in. Toen hij zijn spullen kwam ophalen, stelde de landloper voor of zijn vader de broche niet wilde kopen. Dan kon de landloper in plaats van 10 pinten 100 pinten kopen. Zijn vrouw heeft de broche een paar keer gedragen toen ze jonger was, nu vindt ze hem te opzichtig en ligt hij in de brandkast.  

Expert Martijn Akkerman vertelt dat deze broche in het midden tussen de borsten werd gedragen. Het bleef trillen, dat noemen ze ‘en tremblant’. Dat vestigde de aandacht op de boezem van de dame. 

Fallus en gouden munt

Fallus met gestileerd schaamhaar

Gouden munt

• Voorstelling: een fallus met gestileerd schaamhaar, op de stater staat een paardje
• Herkomst: Keltische stammen in Noord Frankrijk-Zuid België (Eburonen)
• Datering: fallus 2e eeuw na Christus, munt voor 50 voor Christus (beide Romeinse tijd)
• Materiaal: brons en goud
• Afmetingen: 3,5 cm lang en 2 cm breed, munt 1,2 cm doorsnede

Meneer had een metaaldetector en ging tot twee jaren geleden drie keer per week zoeken. Dat deed hij meestal met een vast groepje amateur archeologen. Ook verdiepte hij zich in de locaties van vroegere nederzettingen en de aanwezigheid van Romeinen. Hij vond altijd wat, maar niet altijd even mooi.

De twee objecten vond hij al negen jaar geleden in België op een akker, waar hij toestemming had van de boer. Het ligt nu thuis in zijn vitrinekast, waar inmiddels wel 300 objecten (van afgelopen eeuw tot Romeins en Keltisch) te vinden zijn. 

Munten waren een soort oorlogskas, vertelt expert Karl Stimm. De troepen die tegen Cesar vochten, moesten betaald worden met goud. Er zijn daaroor hele grote schatten met staters gevonden. Het paard dat erop afgebeeld is, duidt erop dat het gemaakt is door een Noordelijke Keltische stam, bijvoorbeeld de Eburonen. Als Cesar te snel oprukte, dan verstopte men de oorlogskas in de grond. Die vinden we nu af en toe terug. 

De eigenaar dacht dat het andere object een duim was. Expert Karl Stimm helpt hem uit de droom. Het is een fallus met gestileerd schaamhaar, een kwaad-afwerend amulet. Het zat onder andere aan paardentuig. Het was een leder appliqué. Er zijn veel verzamelaars van Romeinse erotica. ⇒ Japanse erotica en ondeugende kunst

Een paar kanderlaren

• Voorstelling: man en vrouw
• Herkomst: Parijs
• Datering: 1810-1815, Empire periode
• Materiaal: verguld brons
• Afmetingen: 52 cm hoog, 31 cm breed

De kandelaren komen uit de erfenis van de oom van haar man. Hij was directeur van een houthandel in Vlaardingen en heeft de kandelaren gekregen bij zijn pensionering. Mevrouw heeft zijn huis gekocht en kreeg deze kandelaren erbij. 

Het leuke aan dit paar, vertelt expert Tom Angevaren, is dat het een man en vrouw zijn. Normaal zijn het altijd engelen die zijn afgebeeld. Dit zijn twee mythische figuren. De man is Herakles of Hercules. Deze figuur uit de Griekse mythologie moest twaalf daden doen, de eerste daad was een leeuw doden. Nadat hij de leeuw met zijn blote handen had gewurgd, droeg hij de huid van de leeuw als ondoordringbaar harnas. Het is onbekend wie de vrouw is, maar ook zij komt uit de Griekse mythologie. 

Het is gemaakt in de empire tijd in Frankrijk. Dat is te zien aan de opbouw van de voeten en de armen van de kandelaren. De kandelaren zijn geheel in goud gemaakt. Ze werden gebruikt als lichtbron, omdat er in die tijd nog geen elektrisch licht was. 

Ook de bobeches zijn er nog bij, het schaaltje waar het kaarsvet op valt. Deze kandelaren komen altijd in een paar. Ze zijn heel decoratief en komen niet veel meer voor. 

Uitzending maandag 2 januari 2023 om 21.20 uur op NPO 1 (daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start)