Tussen Kunst en Kitsch: Museum Het Valkhof - een lichtobject

Woensdag 20 januari 2021 vanuit Museum Het Valkhof laat Paul van Rosmalen zijn licht schijnen op een lichtobject en taxeert Fred Kats een boogpendule.

• Maker: Ber Mengels (1921-1995) 
• Herkomst: Nederland
• Datering: 1965-1970
• Materiaal: lampen, hout, plexiglas
• Afmetingen: 80 cm hoog, 40 cm breed

Meneer kreeg dit lichtobject begin jaren zeventig van zijn moeder. Zij vond het echt wat voor hem, omdat hij technisch is. Maar hij had er niet echt interesse in, en het heeft bij hem veertig jaar op zolder gelegen. Tot een jaar of twee geleden, toen ‘heeft hij het licht pas gezien’! Nu staat het thuis in zijn werkkamer. Hij vindt het heel rustgevend. Waarschijnlijk heeft zijn moeder de kunstenaar gekend, zij woonde in Limburg en verhuisde later naar Den Haag, net als Ber Mengels.

Paul van Rosmalen: Ber Mengels kwam uit een mijnwerkersgezin. In 1950 trok hij van Limburg naar Den Haag en daar werd hij vooral bekend als schilder van de nieuwe Haagse School. In de jaren zestig heeft hij geëxperimenteerd met bewegende kunst en lichtobjecten. Dat was in de tijd van de ‘op art’ (optical art, kunst met optische illusies) en kinetische (bewegende)kunst. Kunstenaars als Vasarely en Tinguely waren prominenten uit deze stromingen. Kunstenaars zochten naar gewone, simpele materialen en naar andere vormen dan alleen schilderen. Dit werk past dus helemaal in die tijd. 

• Maker: onbekend, verkocht door Truffino & Giovino in Amsterdam 
• Herkomst: Frankrijk
• Datering: na 1795
• Materiaal: vuurverguld brons en blauw emaille
• Afmetingen: 48 cm hoog, 30 cm breed

Deze klok zit al lang in de familie van meneer, hij heeft hem via erfenis verkregen. Toen hij ging studeren heeft zijn tante er even op gepast, maar inmiddels staat de klok al jaren in de kamer. Als er visite is, zet hij het slagwerk even uit, anders krijgt hij het gevoel dat hij de visite naar huis stuurt doordat het geluid zo hard is!

Fred Kats: De pendule is gemaakt in Frankrijk, maar in Nederland verkocht door de Italianen Truffino & Giovino in Amsterdam. Zij waren naar Nederland geëmigreerd en hadden een voornaam handelshuis van luxegoederen. Ze waren ook leverancier van Lodewijk Napoleon en Paleis ‘t Loo. Ze trokken met hun klokken, pendules en sieraden door het hele land langs jaarmarkten. 

De twee fluitspelende figuurtjes duiden op de mythe van de faun Marsyas en zonnegod Apollo, die ook God van de muziek was.  als zon op de slinger staat afgebeeld. Marsyas vond een dubbelfluit en leerde die zo goed bespelen, dat hij Apollo met zijn lier uitdaagde tot een duel. Apollo won, omdat hij zijn lier ook ondersteboven kon bespelen, en dat kon Marsyas niet nadoen met zijn fluit. Daarna mocht Apollo met Marsyas doen wat hij wilde….Marsyas werd levend gevild.

Direct na de uitzending wordt op NPO 2 Extra doorgepraat over één van de bijzondere vondsten uit een aflevering van Tussen Kunst en Kitsch. NPO 2 Extra vind je bij Ziggo op kanaal 222, bij KPN, Telfort en XS4ALL op kanaal 88 en bij T-Mobile op kanaal 381.