Tussen Kunst en Kitsch - Nationaal Militair Museum Soest

Woensdag 3 oktober: vanuit het Nationaal Militair Museum Soest taxeert Tom Angevaren een ‘Amsterdams Bont’ kop en schotel, Kitty Laméris veertien flessen en Jaap Polak een zilveren gordel.

Herkomst: Duitsland
Datering: 18e eeuw
Materiaal: glas
Afmetingen: 9x24 cm hoog, 3x30 cm hoog, 1x 42 cm hoog

De eigenaar kocht deze flessen tussen 2000 en 2005 op Marktplaats in opdracht van zijn vader, die inmiddels overleden is. Zijn vader zat in de horeca, hij was eigenaar van diverse kroegen maar bemoeide zich ook met de inrichting. De eigenaar kocht de flessen samen voor 400 euro. Het staat nu thuis achter glas in een oude schoolkast die hij speciaal hiervoor heeft gekocht.

Expert Kitty Laméris vertelt over de verschillende flessen. Deze zeldzame flessen zijn in de achttiende eeuw in Duitsland gemaakt voor de Nederlandse markt. Twee ervan komen uit de negentiende eeuw, te zien aan de persnaden. Op één fles staat de naam Wynand Fockink. Dat was een distilleerderij met proeflokaal, begonnen in 1679 en nog steeds actief. Er staan 100 mm maten op de flessen, waarschijnlijk de maat voor een borrel. De naam van de flessen verwijst naar de vorm. Zo heet de grootste fles een ‘Lamsbout’ genoemd, vanwege de vorm die erg op een lamsbout lijkt. Hij lijkt rond maar de achterkant is plat, je zette deze fles plat tegen de muur. Er zijn ook twee ‘paardenhoeven’ en ‘uien’. Alle flessen zijn gebruikt en één is zelfs gerestaureerd.

Herkomst: China / decoratie in Amsterdam
Datering: ca 1740
Materiaal: porselein
Afmetingen: kop 5 cm hoog, 9,7 cm doorsnede, schotel 14,3 cm doorsnede

De vader van de huidige eigenaar kreeg deze kop en schotel in de jaren vijftig van een collega. Die vertelde dat er ook een exemplaar in het Rijksmuseum staat. Helaas zit er wel een barst in zowel de kop als de schotel, maar meneer geniet er thuis dagelijks van, het staat in een open kast.

Expert Tom Angevaren vertelt dat deze porseleinen kop en schotel in China zijn gemaakt, maar daar niet beschilderd. Ze werden volledig wit door de VOC naar Holland gebracht en daarna in Amsterdam gedecoreerd. De voorstelling is heel zeldzaam: we zien de walvisvaart bij Spitsbergen. We zien ook een ‘spitse berg’ afgebeeld. Twee zeilschepen met Nederlandse vlag en diverse roeisloepen vervoeren de Hollandse bemanning. Op de voorgrond wordt een ijsbeer op een ijsschots beschoten, in de woeste zee zwemmen walvissen en zeehonden. De afbeelding is nageschilderd naar een prent van Van der Laan (1690-1742). In de Zaanstreek waren veel mensen die naar Spitsbergen afreisden voor de walvisvaart. Helaas zitten er twee barsten in en een klein stukje uit de rand.

Herkomst: Tibet
Datering: begin 19e eeuw
Materiaal: zilver ingelegd met turkoois

Mevrouw vond deze gordel zo’n veertig jaar geleden in een antiekwinkeltje. Normaliter onderhandelt ze altijd over de prijs, maar ze vond dit zo mooi dat ze het meteen heeft gekocht voor 350 gulden. Het hing altijd in de kamer, totdat ze genoeg had van het zilver poetsen; nu ligt het op zolder!

Expert Jaap Polak vertelt dat dit soort gordels in Tibet werd gedragen. Je droeg het om je middel om je rijkdom te tonen. Het is een kruissnoer voor vrouwen, gedecoreerd met een vogel. Omdat Tibet inmiddels bij China hoort, kopen veel Chinezen nu ook Tibetaanse kunst en daardoor stijgt de waarde van dit soort objecten. In goede museale collecties kom je zo’n kruissnoer nog wel eens tegen, maar in de handel zijn ze zeldzaam.