Tussen Kunst en Kitsch: Nederlands Fotomuseum - bewegende kunst

In de uitzending van woensdag 29 december 2021 vanuit het Nederlands Fotomuseum krijgt Paul van Rosmalen kinetische kunst aan tafel, denkt Willem Jan Hoogsteder een schilderij van Adriaan de Lelie te zien en is een via Instagram aangekochte vaas in goede handen bij Rob Driessen.  

• Voorstelling: uit de serie Girouettes
• 
Maker: Pol Bury
• 
Herkomst: Parijs 

• Datering: 1955

• Materiaal: ijzer, blik, koper    

• Afmetingen: 51 cm bij 76 cm   

De ouders van mevrouw hadden vanaf begin 1950 een kunstgalerie in Antwerpen en hebben deze mobile met nog twee andere van Pol Bury zelf gekocht. Het is er nooit van gekomen om certificaten aan te vragen om te bewijzen dat het van hem is. Ze is zelf tussen de kunst opgegroeid, dus ze weet er vrij veel van. 

Paul van Rosmalen: Deze mobile heeft wel wat geleden, maar is onmiskenbaar authentiek. De kunstenaar is in Europa een van de grondleggers van de kinetische kunst, bewegingskunst, en dat geldt ook voor deze mobile die dateert uit 1955. 

Bury is in 1922 geboren in België en wil graag schilder worden. In 1949 sluit hij zich in Brussel voor korte tijd aan bij de CoBrA beweging, maar al spoedig zal hij de schilderkunst loslaten onder andere door zijn kennismaking in Parijs met het werk van Alexander Calder. Hij wijdt zich vanaf dat moment hoofdzakelijk aan de zogenaamde ‘kinetische kunst’, bewegende kunst dus, waarin hij zeer succesvol zal blijken. Vanaf 1961 vestigt hij zich definitief in Parijs en exposeert in de jaren daarna over de hele wereld, onder andere op de Biënnale van Venetië, het New Yorkse Guggenheim Museum en in Japan.  

In zijn latere sculptures werkt hij veelvuldig met water en ontwerpt fonteinen waarmee hij over de hele wereld bekend wordt. In Brussel staat de bekende Pol Bury Fontein. Hij woont nog een tijdje in de VS waar hij ook les geeft. Hij is in 2005 overleden in Parijs.

• Voorstelling: gestileerde hertjes en gestileerde kraanvogels in zwart/goud
• Maker: Jaap Gidding
• Herkomst:  glasfabriek Leerdam 
• Datering: 1926/27
• Materiaal:glas 
• Afmetingen: 25 cm hoog, 12 cm doorsnede 

Mevrouw heeft deze vaas via Instagram gevonden, bij een winkeltje in Dallas, Texas. Haar man verzamelt Art Deco en dus zoekt ze soms voor hem mee, onder #artdeco! Ze heeft er 23 dollar voor betaald, inclusief verzenden heeft ze er 60 euro voor betaald. Hij is helemaal heel aangekomen!

Rob Driessen: Het is een zeldzame vaas, er zijn niet veel exemplaren van bekend. Hij werd geproduceerd door de Glasfabriek Leerdam, die veel glaswerk exporteerde naar Amerika. Het ontwerp is van Jaap Gidding, een Rotterdammer die heel internationaal werkte qua stijl. Hij heeft ook in München, Parijs en Berlijn gewerkt. Sommige critici vonden het werk van Gidding niet Nederlands genoeg. Zijn stijl is wat frivoler dan die van zijn tijdgenoten van de Amsterdamse School. 

Het beroemde grote tapijt in theater Tuschinski is ook een ontwerp van Gidding. Zijn versierdrift deed het goed in de jaren ‘20, maar in de jaren ‘30 gaf men de voorkeur aan ontwerpen die wat ingetogener en minimalistischer zijn. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Gidding bevriend met Duitsers en sloot hij zich aan bij de Kultuurkamer. Dat werd hem na de oorlog niet in dank afgenomen. 

schilderij

miniaturen

• Voorstelling: portret van een vrouw, 2 miniaturen, wapenschild
• Maker: Adriaan de Lelie (toegeschreven)
• Herkomst: Rotterdam
• Datering: 1818
• Materiaal: olieverf op doek  
• Afmetingen: 63 cm hoog, 52 cm breed

Op dit schilderij staat de bet-bet overgrootmoeder van de huidige eigenaresse afgebeeld, Maria de Berset. De grootvader van de huidige eigenaresse heeft er veel later miniaturen en een wapenschild bij laten maken, om het een nog belangrijker geheel te maken. De overlevering binnen de familie zegt dat het portret is geschilderd door Johan Bareld van der Kooy. 

Willem Jan Hoogsteder vertelt dat de kleding op het schilderij al veel zegt over de periode waarin het gemaakt is. De Napoleon-achtige jurk, zonder korsetten maar met een hoge kraag en strik onder de borstpartij, was helemaal in de mode tussen 1810 en 1820. Ook de ketting van bloedkoraal past helemaal bij die tijd. Dat werd gevonden in Napels en raakte door de koning van Napels, die de zwager van Napoleon was, in de mode.

De heer Hoogsteder denkt dat het portret, dat niet gesigneerd is, eerder door Adriaan de Lelie is geschilderd dan door Johan Barthold van der Kooy. Ze werkten in dezelfde tijd, maar Van der Kooy was over het algemeen iets stijver in zijn schilderijen, zijn figuren wat houteriger. Adriaan de Lelie heeft een lossere, zwierige toets. 

Schilderijen van Adriaan de Lelie kunnen veel waard zijn, maar dit portret is in een hele slechte staat. Doordat het te vaak is schoongemaakt, is er nog maar weinig verf over. De waarde van dit doek zit meer in het cultuurhistorische verhaal. 

⇒ In 2020 werd een schilderij van Adriaan de Lelie getaxeerd op € 100.000,- 

Op de miniaturen staan Maria de Berset en haar echtgenoot Hendrik van Wayenborgh afgebeeld. Opmerkelijk is dat ze dezelfde kant op kijken. Normaal gesproken zouden ze naar elkaar toe kijken. Deze miniaturen zijn zo’n zestig jaar later bijgemaakt, in 1876.