Tussen Kunst en Kitsch: Singer Laren - kleurrijke kunst

Woensdag 3 februari 2021 vanuit Singer Laren krijgt Paul van Rosmalen een kleurrijk werk van Nanninga aan tafel, laat Mieke Zilverberg haar licht schijnen op een kralennet van een mummie en taxeert Joseph Estié een Engelse toiletpot...

• Maker: Jaap Nanninga 
• Herkomst: Den Haag 
• Datering: rond 1950
• Materiaal: olieverf op doek
• Afmetingen: 50 cm bij 40 cm 

De oom en tante van mevrouw hebben dit schilderij gekocht bij de schilder zelf. Ze waren altijd al geïnteresseerd in kunst en kwamen via via in contact met Jaap Nanninga zelf. Ze hebben toen vijf objecten gekocht waaronder dit schilderij. Alle schilderijen zijn ook nu nog in de familie. In 1994 is haar oom overleden en sindsdien heeft mevrouw het in haar bezit. Ze vindt het een prachtig schilderij, vooral de kleuren. Het hangt dan boven haar eettafel. Ze heeft verder nooit onderzoek gedaan naar wat de waarde is.

Expert Paul van Rosmalen: ‘Een schilder maakt het onzichtbare zichtbaar’ is wat Jaap Nanninga altijd zei. De schilder, geboren in 1904 in Winschoten, ging in 1930 naar de Vrije Academie in Groningen. In de jaren erna werkt hij vooral als decoratie- en reclameschilder. De oorlogsjaren brengt hij door in Den Haag en hij trekt na de bevrijding, zoals talloze kunstenaars, door naar Frankrijk. Ze hadden tijdens de oorlogsjaren veel gemist en in Frankrijk voelen ze een enorme vrijheid. Eerst naar Parijs, daarna door naar de Cote d’Azur in het spoor van Van Gogh en zijn kleuren. In Frankrijk verandert zijn stijl van figuratief naar abstract, toen de heersende traditie van de ‘Ecole de Paris’. 

Hij is later in Den Haag nog bezocht door Karel Appel die hem uitnodigt om deel uit te maken van Cobra, maar daar is het nooit van gekomen. Nanninga was een stuk ouder dan de kunstenaars van Cobra en een einzelgänger. Maar je ziet wel een zekere verwantschap van Nanninga met Cobra. 

Na de oorlog vestigt hij zich in Den Haag en maakt vanaf dat moment deel uit van de Haagse kunstscene. Zijn werk wordt gezien en gekocht onder andere door het Haags Gemeentemuseum en het Stedelijke Museum Schiedam. Op 6 januari 1962 na een bezoek aan cafe De Posthoorn rijdt hij met zijn auto tegen een tram en overlijdt. 

Dit schilderij is buitengewoon helder en in felle kleuren geschilderd, in tegenstelling tot veel van zijn schilderijen die een heel tonalistisch karakter hebben. Het schilderij heeft een hele herkenbare handtekening, onmiskenbaar een werk van Jaap Nanninga. 

• Maker: onbekend 
• Herkomst: Egypte   
• Datering: 6e-2e eeuw voor Christus  

• Materiaal: houten kralen
• 
Afmetingen: 25 bij 23 cm  

Mevrouw heeft dit kralennet online gekocht van een verzamelaar die er graag vanaf wilde. Ze heeft jaren geleden bij Tussen Kunst en Kitsch een kralen gezichtje voorbij zien komen en sindsdien is ze zelf op zoek geweest naar een exemplaar. Toen ze deze voorbij zag komen, vond ze het meteen erg mooi om te zien. De man verkocht er ook een lijst bij zodat ze het op een mooie manier op kon hangen. Ze heeft er 700 euro voor betaald, maar ze heeft geen idee wat het eigenlijk waard is. 

Expert Mieke Zilverberg: Een kralennet werd gebruikt om over een mummie heen te leggen. Vanaf 750 voor Christus werden de mummies niet meer in een kist gelegd, maar werden ze begraven met het kralennet over zich heen. De mummies werden bijna in zijn geheel bedekt door een kralennet, dus dit is een onderdeel van een groter geheel. 

Het figuur op het kralennet stelt een gevleugelde scarabee voor, een mestkever, die symbool staat voor de eeuwigheid. Daaronder staan vier figuren die de vier zonen van Horus, de God van de bovenwereld, voorstellen. Ze stellen alle vier een orgaan voor. Amset, afgebeeld als mens de lever, Doeamoetef, afgebeeld als jakhals de maag, Hapy, afgebeeld als baviaan de longen en Kebehsenoef, afgebeeld als havik de darmen. Deze vier organen werden er uitgehaald zodat het lichaam langer bewaard kon worden zonder dat het ging rotten. De organen werden dan gebalsemd en in een speciale urn (canoop) meegegeven. Het lichaam werd daarna gebalsemd, in linnen gewikkeld en daar werd dan het kralennet overheen gelegd. 

De kralen zijn blauw, omdat blauw staat voor de hemel waar de doden naartoe gingen. De kralen zijn van faience gemaakt, dat is een fijne klei met een glasglazuur. 

Voorstelling: bloemen en vogels
Maker: Crown- Westhead-Moore & Co 
Herkomst: Engeland, Toke-on-Trent
Datering: 1890-1900
Materiaal: porselein
Afmetingen: 43 cm hoog, 32 cm breed

De huidige eigenaren kochten drie jaar geleden een jaren zeventig huis. Toen ze bij de eerste bezichtiging de deur van het toilet open deden, troffen ze deze wc-pot aan, met een bruine houten deksel erop. De vorige eigenaresse had de pot ‘gered’ uit een pand in Breda waar ze werkte. Het jonge stel heeft voor een nieuwe frisse zweefplee in hun huis gekozen, maar dit oude exemplaar hebben ze al die tijd nog in de schuur bewaard...en nu na een flinke poetsbeurt meegenomen naar Tussen Kunst en Kitsch.  

Expert Joseph Estié: Dit is een mooi voorbeeld van de eerste generatie Engelse wc-potten. Toen er wateraanvoer en rioolafvoer werd aangelegd, was dat een enorme cultuurshock. Hotels en andere openbare gelegenheden adverteerden zeker dertig jaar met warm en koud stromend water. Engeland was het rijkste land ter wereld en had een goede basis van porseleinfabrieken die stamden uit de achttiende eeuw. De beschildering is er niet met de hand op aangebracht maar met een transfer print. Die werd vaak door kinderen aangebracht, omdat dat de goedkoopste arbeidskrachten waren. In de Mosa fabriek in Maastricht werkten bijvoorbeeld in 1892 119 mensen, waarvan 12 mannen, 12 jongens en de rest waren meisjes. Echte kinderarbeid dus. 

De Engelsen hadden plonspotten, deze vlakspoeler is waarschijnlijk voor de Nederlandse markt gemaakt. Hij heeft wel wat barsten en is niet zoveel waard, maar het is weer eens wat anders bij Tussen Kunst en Kitsch!  

Direct na de uitzending wordt op NPO 2 Extra doorgepraat over één van de bijzondere vondsten uit een aflevering van Tussen Kunst en Kitsch. NPO 2 Extra vind je bij Ziggo op kanaal 222, bij KPN, Telfort en XS4ALL op kanaal 88 en bij T-Mobile op kanaal 381.