In Tussen Kunst en Kitsch vanuit het Groninger Museum, taxeert Martijn Akkerman een broche, Wim Bouwman een zilveren wierookbrander en Emiel Aardewerk een paar zilveren sauskommen.
Broche
Maker: onbekend, maar richting Cartier / Van Cleef & Arpels
Herkomst: Frankrijk
Datering: ca. 1910
Materiaal: saffier, diamant, platina
Afmetingen: 5 cm breed, 3,2 cm doorsnede
Meneer heeft deze broche van zijn vrouw meegenomen, die helaas ziek thuis is op de opnamedag. Ze heeft hem zo’n twee jaar geleden gekregen van een tachtigjarige vriendin, die deze broche bij haar vond passen. Ze heeft hem een paar keer gedragen, maar niet heel veel omdat hij eigenlijk alleen op zwart of blauw mooi staat. Haar vriendin heeft de broche geërfd van een van de zusters van haar moeder, die oorspronkelijk uit Genève kwam maar in Parijs woonde.
Expert Martijn Akkerman vertelt dat deze broche is gemaakt door een van de grote juweliershuizen zoals Cartier of Van Cleef & Arpels. Hij is gemaakt ten tijde van de Art Nouveau maar valt daar qua stijl niet onder; de Art Nouveau werd gedragen door artistieke mensen en gemaakt van goedkopere materialen zoals email en koehoorn, die ondergeschikt waren aan het ontwerp. Deze broche daarentegen valt onder de ‘Edwardian’ stijl, ook wel Belle Epoque of Style Guirlande genoemd. Deze stijl werd vooral gedragen door de adel, de vorstenhuizen en de nieuwe rijken. Het was de voorloper van de gestileerde Art Deco stijl. De grote juweliershuizen die dit maakten, hielden zich bij de stenen en deden niet mee met het experimenteren met materialen van de Art Nouveau.De ruitjes in deze broche hebben een soort trompe l’oeil effect – doordat de kubusjes met safiertjes er scheef in zijn gezet, zie je als je de broche van de ene kant bekijkt alleen maar saffier, vanaf de andere kant zie je enkel diamant.
Zilveren wierookbrander, ‘koro’
Herkomst: Japan
Datering: ca. 1920
Materiaal: eerste gehalte zilver
Afmetingen: 20 cm breed, 30 cm hoog
Mevrouw kreeg deze wierookbrander van haar schoonvader, hij was een verwoed verzamelaar van Oosters porselein en objecten. Hij staat bij mevrouw thuis in een kast met glazen deurtjes. Ze heeft hem nooit uitgeprobeerd, want vindt wierook een erg nare geur! Expert Wim Bouwman vertelt dat dit een Japanse wierookbrander is, die worden daar ook wel ‘koro’ genoemd. Hij is gedecoreerd met de twaalf dieren uit de dierenriem, waaronder de aap, het wild zwijn, de slang en de haan.
De standaard is gemaakt van een prachtig gevormde draak. De draak is een mythologisch dier en het symbool van de zee. Bovenop is de koro voorzien van een Boeddhistische leeuw. Het deksel is erg mooi geperforeerd om de wierook te laten ontsnappen. Enige tijd geleden werden dergelijke overvloedig bewerkte wierookbranders niet gewaardeerd, men vond het getuigen van wansmaak….of kitsch! Maar tegenwoordig worden er hele hoge bedragen voor neergelegd.
Een paar zilveren sauskommen
Maker: Eise Andeles (1731-1765)
Herkomst: Leeuwarden
Datering: 1759
Materiaal: zilver
Afmetingen: 16 cm breed, 20 cm hoog
Deze kommen zijn van de moeder van mevrouw. Moeder woont nu in een aanleunwoning en dus moest haar oude huis leeg gehaald worden. Deze kommen staan met veel andere spullen uit de woning in dozen in de kelder. Het komt uit de familie van haar vader. Aan de onderkant van de kommen staat een naam gegraveerd: Quirijn Theodorus Blaú de Sitter, met het jaartal 1793. Een aangetrouwd familielid van een van haar voorvaderen was een De Sitter.
Expert Emiel Aardewerk is erg enthousiast over deze zilveren sauskommen. Ze komen heel weinig voor in Nederlands zilver, ze zijn ‘knetterzeldzaam’! Zilver werd vaak omgesmolten of gebruikt als betaalmiddel. Bovendien is een paar extra bijzonder – als de kommen al overbleven, werden ze bij erfenissen vaak verdeeld en zo van elkaar gescheiden. Een enkele is niet te verkopen, maar twee kommen zijn zeer de moeite waard!
Dit is het vroegste model sauskom, met een dubbele schenklip. Deze werden in Nederland vanaf 1714 gemaakt. Later kwam het model met de handgreep tegenover de schenklip. Ze zijn gemaakt door Eise Andeles, een bekende Friese zilversmid uit een familie van zilversmeden. Het model is geïnspireerd op sauskommen die gebruikt werden aan het Franse hof van Lodewijk XIV en in Engeland bij George I. Maaltijden werden rijkelijk van sauzen voorzien om de smaak te verbeteren en de welgesteldheid van de gastheer te tonen. Ze hebben een geprofileerde, strakke bovenrand en zijn verder heel glad. Binnen het Friese zilver waren er twee stromingen: het zilver was of heel rijk bewerkt, of heel ingetogen/glad naar Haags voorbeeld, zoals deze.
