Van spierbundels tot straatbeelden: zo veranderde realisme in de kunst

1. Van ideaalbeeld naar rauwe werkelijkheid

Realisme in de oudheid
In de Griekse en Romeinse kunst was realisme een middel om een ideaalbeeld te benaderen. Standbeelden van atleten en goden werden anatomisch precies weergegeven, maar dan net iets mooier, jonger en krachtiger dan de werkelijkheid was. De mens werd afgebeeld zoals hij zou moeten zijn.

In latere Romeinse portretkunst zien we rimpels en vermoeidheid verschijnen in de gezichten van senatoren of keizers. Niet om hun gebreken vast te leggen, maar om hun wijsheid en levenservaring te laten zien. Zelfs toen toonden ze een ideologisch beeld.

Realisme nu
In de kunst van nu zie je juist vaak het tegenovergestelde. Kunstenaars laten echte mensen zien, met al hun eigenaardigheden, twijfels en problemen.

Ze schilderen iemand met littekens, maken foto’s van het leven op straat, of gebruiken zelfs roet of afval om iets te zeggen over de wereld. Het hedendaagse realisme confronteert en zet aan tot denken.

In de tentoonstelling Reality Check in Museum MORE onderzoeken veel kunstenaars wat ‘werkelijkheid’ is. Ze vragen zich af: wat is echt, in een wereld vol nepnieuws, filters en kunstmatige intelligentie?

2. Andere doelen

In de oudheid moest kunst vaak de macht of het geloof ondersteunen. Het werd gemaakt voor tempels of paleizen.

Nu is kunst vaak bedoeld om mensen aan het denken te zetten, juist door te laten zien wat normaal niet gezien wordt. Onderwerpen zijn nu vaak armoede, pijn, eenzaamheid, diversiteit of juist het alledaagse.

3. Verschil in technieken

Vroeger maakten kunstenaars vooral beelden van marmer of brons, schilderingen of mozaïek op muren. Tegenwoordig werken kunstenaars multimediaal, digitaal en experimenteel.

Realisme leeft tegenwoordig niet alleen in schilderkunst of beeldhouwkunst, maar ook in fotografie, video, installaties, AI-gegenereerde werken en textielkunst. 

Nu te Zien!

Museum MORE bestaat 10 jaar en viert dat met de tentoonstelling ‘Reality Check’, waarin het nieuwste realisme van Nederlandse kunstenaars centraal staat. Directeur van Teylers Museum Marc de Beyer bekijkt voor het tv-programma Nu te Zien! op welke manier hedendaagse kunstenaars realisme gebruiken om de werkelijkheid te onderzoeken.