Deze muziek werd verboden door de nazi’s
Tijdens het nazi-regime werd kunst en muziek die niet strookte met de nationaalsocialistische ideologie gecensureerd. In dit artikel lees je waarom bepaalde muziek verboden werd en welke componisten en muziekstromingen slachtoffer werden van deze zuivering.
Entartete Kunst
Entartete Kunst is een term die in nazi-Duitsland werd gebruikt om kunstwerken aan te duiden die niet voldeden aan de eisen van het nationaalsocialistische regime. Dit was bijvoorbeeld kunst van Joodse makers, maar ook kunst die als ‘te modern’ werd gezien. In 1937 opende in München de nazi-tentoonstelling Entartete Kunst, waarin 650 moderne kunstwerken werden getoond uit 32 Duitse museumcollecties. Ruim twee miljoen mensen bezochten deze tentoonstelling, die bedoeld was om te laten zien welke werken volgens de nazi’s ‘on-Duits’ waren en in strijd met de zogenoemde Arische moraal.
Entarte Musik
De zuivering strekte zich ook uit naar de muziekwereld. In 1938 organiseerde Hans Severus Ziegler, een belangrijke cultuurfunctionaris onder de nazi’s en bewonderaar van Hitler, de tentoonstelling Entartete Musik in Düsseldorf. De expositie richtte zich specifiek op muziek en plaatste onder meer jazz, atonale muziek en werken van Joodse componisten in een kwaad daglicht. Voor deze tentoonstelling werd een propagandaposter gemaakt:
De bedoeling van de tentoonstelling was duidelijk: het publiek moest worden gewaarschuwd tegen de zogenoemde verderfelijke invloeden in de muziek. Tijdens zijn openingsspeech verklaarde Ziegler (vrij vertaald):
“Wat in deze tentoonstelling is samengebracht, stelt een beeltenis van verdorvenheid voor – een beeltenis van arrogante Joodse brutaliteit en volstrekte geestelijke leegte.”
Orkesten mochten geen muziek meer spelen van Joodse componisten, waaronder Gustav Mahler, Felix Mendelssohn, Arnold Schönberg, Alexander Zemlinsky en Erich Korngold. Ook de muziek van modernisten, communisten en nationalisten – zoals Antonín Dvořák – werd als verderfelijk bestempeld en in veel gevallen verboden.
Zemlinsky in het AVROTROS Vrijdagconcert
Gelukkig staan deze componisten inmiddels weer volop in de schijnwerpers. Ook in het AVROTROS Vrijdagconcert is regelmatig muziek van de destijds ‘verboden’ componisten te horen. Op 16 mei kun je bijvoorbeeld luisteren naar Die Seejungfrau (gebaseerd op het sprookje De kleine zeemeermin) van Zemlinsky, uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van chef-dirigent Karina Canellakis in TivoliVredenburg.